دين و تضاد اجتماعي در كردستان ايران: نيم قرن اخير

Religion and Social Conflicts in Iranian Kurdistan: over the Past Half Century

تضاد در جوامع مسأله‌‌اي فراگير است كه در ابعاد مختلف اقتصادي، سياسي، علمي و ديني متجلي مي‌‌شود، دين علارغم آنكه غالباً انسجام‌‌بخش است امّا نمي‌‌توان تضادهاي مبتني بر آن را انكار كرد. بر همين اساس، هدف پژوهش حاضر بررسي تضادهاي اجتماعي مبتني بر دين در نيم‌‌ قرن اخير در استان كردستان است. رويكرد پژوهش كيفي بوده و از دو روش تاريخي كه ابزار آن اسناد تاريخي شامل زندگي نامه‌‌ها، كتاب‌‌ها و روزنامه‌‌ها و تاريخ شفاهي كه اين بخش نيز مصاحبه با افراد مطلع در كردستان بوده است و روش قوم نگاري كه محقق با دو شيوه‌ي مشاهده و گفت‌وگو در باره‌ي تجارب زيسته‌‌ي جامعه مورد مطالعه (افراد ديندار در فرقه‌هاي گوناگون مذهبي)، به كاوش تضادهاي احتماعي مرتبط با دين پرداخته است. يافته‌‌هاي حاصل از آن، از نظر جغرافيايي و توزيع تضادها در بين گروه‌‌هاي مختلف شناسايي شده است. هفت شيوه از تضادهاي اجتماعي مبتني بر دين در كردستان در قالب «دين به‌مثابه از بين‌برنده‌ي تضادها»، «دين به‌مثابه پوشاننده و پنهان‌كننده‌ي تضادها»، «دين به‌مثابه انعكاس‌دهنده و بازنمايي‌كننده‌ي تضادها»، « دين به‌مثابه تداوم‌بخش تضادها»، «دين به‌مثابه تقويت‌كننده و تشديد‌كننده‌ي تضادها»، «دين به‌مثابه منبع و منشأ تضادهاي اجتماعي» و «دين به‌مثابه تضعيف كننده‌‌ي تضادها» استخراج شده است. هر يك از تضادهاي مذكور، گاهي بين افراد يا بين گروه‌هاي فكري با سلايق متفاوت ديني يا گروه‌‌هاي مذهبي با گرايش فكري سكولار بوده است. گاهي اين تضادها به صورت فكري و در قالب كشاكش در عقايد، و گاهي اين تضادها به صورت فيزيكي و نيروهاي قهري نمايان شده است. همچنين گاهي اين تضادها توسط دين، به صورت فرايندي و در بلند مدت تقويت يا تضعيف شده است، و گاهي در كوتاه مدت و يا آني بوده است.

Conflict in societies is a pervasive issue that manifests itself in various economic, political, scientific and religious dimensions. Religion, although often cohesive, cannot be denied the contradictions based on it. Accordingly, the aim of this study is to investigate the social conflicts based on religion in the last half century in Kurdistan province. This research aims to investigate religious-based social conflicts in Kurdistan over the past half century. The research has a qualitative approach to the subject and uses two historical methods via historical documents including biographies, books, papers and oral history. In this way, informed people in Kurdistan are also interviewed. The second method includes ethnography which the researcher uses the observation and conversation techniques to debate the lived experiences of the studied population (religious people of various religious sects). In the meantime, these experiences are used to address relevant social conflicts. The findings suggest that the distribution of conflicts between groups are identified from a geographical point of view. Seven categories of religion-based social conflicts in Kurdistan including “religion as the eliminator of conflicts”, “religion as the concealer of conflicts”, “religion as the representer of conflicts”, “religion as the perpetuator of conflicts”, “religion as strengthener and intensifier of conflicts”, “religion as source and origin of social conflicts” and “religion as underminer of conflicts” are extracted. Each of the said conflicts has arisen between intellectual groups with different religious attitudes or religious groups with secular thinking attitudes. These conflicts have sometimes been embodied in the form of conflicting views, and sometimes in the form of physical and force majeure. These conflicts are sometimes strengthened and undermined by religion in the form of a process and long term, or are immediate and short term.