تدوين و اعتباريابي برنامه آموزشي سواد رسانه‌اي و تعيين اثربخشي آن بر كاهش اعتياد به اينترنت و بهبود كيفيت زندگي نوجوانان شهر كرج

Developing and Validating the Media Literacy Training Program and Determining its Effectiveness on Reducing Internet Addiction and Improving the Quality of Life of Karaj Teenagers

تأكيد بر آموزش سواد رسانه‌اي در دوران نوجواني به دليل حساس بودن اين دوران در شكل يافتن شخصيت آينده نوجوانان مهم هست از همين رو در حال حاضر توفيق نوجوانان در استفاده مؤثر از اينترنت و كيفيت زندگي نوجوانان مستقيماً متكي به به‌كارگيري علوم رفتاري كاربردي است. در پژوهش حاضر تدوين برنامه آموزشي، بخش كيفي و بررسي اثربخشي برنامه آموزشي بخش كمي را تشكيل داده بود. در بخش كيفي از نوع تحليل مضمون با طرح اكتشافي متوالي و در بخش كمي از نوع نيمه آزمايشي با طرح پيش‌آزمون ـ پس‌آزمون با گروه كنترل بود. جامعه آماري شامل دانش آموزان نوجوان 15 تا 18 سال كرج در سال 1397 بود كه نمونه 400 نفر از نوجواناني بودند كه با استفاده از پرسشنامه اعتياد به اينترنت، تعداد 90 نفر داراي اعتياد به اينترنت تشخيص داده شد كه از بين اين تعداد 40 نفر به‌صورت تصادفي انتخاب و با گمارش تصادفي در دو گروه آزمايش و گواه جايگزين شدند. براي نوجوانان گروه آزمايش، برنامه آموزشي سواد رسانه‌اي طي 10 جلسه و هر جلسه به مدت يك ساعت اجرا شد. تحليل داده‌ها با استفاده از تحليل كوواريانس چند متغيري و تك متغيري انجام شد. نتايج نشان داد كه آموزش سواد رسانه‌اي به‌طور معناداري موجب كاهش اعتياد به اينترنت در شركت‌كنندگان گروه آزمايش شد. همچنين آموزش بر كيفيت زندگي و مؤلفه‌هاي آن تأثير معناداري داشت؛ اما در مؤلفه‌هاي عملكرد اجتماعي، مشكلات هيجاني و درد جسماني به‌طور معناداري مؤثر نبود. براساس يافته‌هاي پژوهش حاضر مي‌توان چنين نتيجه گرفت كه برنامه آموزش سواد رسانه مي‌تواند به‌عنوان يك مداخله مؤثر جهت كاهش اعتياد به اينترنت و افزايش كيفيت زندگي نوجوانان مورداستفاده گيرد.

The purpose of this study was to develop and validate a media literacy training program and determine its effectiveness in reducing Internet addiction and improving the quality of life of teenagers in Karaj. In the present study, the development of the educational program, the qualitative part and the evaluation of the effectiveness of the educational program had a quantitative part. In the qualitative part, it was a type of thematic analysis with a sequential exploratory design and in a quantitative part, it was a semi-experimental type with a pre-test-post-test design with a control group. The statistical population included teenager students aged 15 to18 years in Karaj in 1397, which was a sample of 400 teenagers who were diagnosed with Internet addiction using the Internet Addiction Questionnaire, of which 40 were randomly selected and randomly assigned to the experimental and control groups. For the teenagers in the experimental group, a media literacy training program was conducted in 10 sessions, each session lasting one hour. Data analysis was performed using multivariate and univariate analysis of covariance. The results showed that media literacy training significantly reduced Internet addiction in the experimental group participants. Education also had a significant effect on quality of life and its components; But in the components of social functioning, emotional problems and physical pain were not significantly effective. Based on the findings of the present study, it can be concluded that the media literacy training program can be used as an effective intervention to reduce Internet addiction and increase the quality of life of teenagers