نقد نظريه‌هاي جامعه‌شناختي منشأ دين با رويكرد قرآني

فاقد عنوان

ازجمله مباحث محوري در جامعه‌شناسي دين، بحث از منشأ دين است. جامعه‌شناسان غالباً بدون توجه به دواعي اديان در تبيين منشأ خود، زمينه‌هاي اجتماعي تاريخي را در تكوين، استقرار، استمرار و تغيير دين دخيل مي‌‌دانند. اين نوشتار سعي دارد با رويكردي قرآني در اين خصوص اتخاذ موضع كرده و به سؤال از چيستي منشأ‌ دين پاسخ گويد. در پرتو اين موضع قرآني روشن خواهد شد كه نظريه‌هاي جامعه‌شناسان اگر در خصوص اديان و نحله‌هاي بشرساخته صادق باشد، درباره اديان الهي قرين حقيقت نيست. رويكرد نوشتار در استنباط ديدگاه قرآن، رويكرد استنطاقي است كه از طريق تأمل و واكاوي مضامين آيات مربوط و بررسي متون تفسيري انجام پذيرفته است. تفكيك ميان «منشأ دين»، «منشأ دينداري» و «خاستگاه اجتماعي دين» افقي براي ‌شناسايي خلط‌هاي صورت‌گرفته، بر خواننده مي‌‌گشايد. ديدگاه قرآن، متضمن سه مؤلفه «الهي بودن منشأ دين»، «فطري بودن منشأ دينداري» و «اجتماعي بودن خاستگاه دين» است. درحالي‌كه در ديدگاه‌ غالب جامعه‌شناسان، بدون توجه به نقش علّي خداوند در ارسال و انزال دين و گرايش فطري و سرشتي عميق انسان به مطالبه و پذيرش آن، ظهور دين عمدتاً به زمينه‌ها، ضرورت‌ها و اقتضائات حيات جمعي مستند شده است.

no abstract