تاثير سايبان مصنوعي بر جوانه‌زني بذر، رشد و زنده‌ماني نهال‌هاي يكساله Paulownia fortunei (Seem.) Heml

سابقه و هدف: پالونيا فورتوني از درختان تند رشد صنعتي و چند منظوره وارداتي است كه باتوجه به صفات رويشي و توليدي مناسب، زراعت چوب، كشت تلفيقي و توليد نهال آن در شمال ايران، به‌ويژه در استان گلستان مورد توجه قرار گرفته است. شناخت عوامل موثر بر جوانه‌زني و رشد اوليه اين گونه امكان بالابردن كيفيت نهال‌هاي توليد شده در نهالستان‌هاي جنگلي را فراهم نموده و بدين‌ترتيب شانس موفقيت عمليات كاشت اين گونه را افزايش مي‌دهد. بنابراين، به‌لحاظ اهميت مطالعه عكس‌العمل پالونيا فورتوني در برابر تيمارهاي مختلف كنترل شدت نور تحقيق حاضر سعي دارد نحوه اثرگذاري سايبان مصنوعي بر عملكرد اين گياه در مراحل جوانه‌زني و نهالي را مورد بررسي قرار دهد. مواد و روش‌ها: باتوجه به تفاوت‌هاي ذاتي نيازها و پاسخ‌هاي گياه در مراحل جوانه‌زني و رشد اوليه، در اين مطالعه جهت دستيابي به اهداف تحقيق دو آزمايش مستقل طراحي و اجرا گرديد. در آزمايش اول با استفاده از طرح كاملا تصادفي با چهار تكرار، صفات جوانه‌زني بذر تحت تاثير سه تيمار سايه (25، 50 و 75 درصد) و يك تيمار شاهد (بدون سايه) در شرايط آزمايشگاه (ژرميناتور با دماي 25 درجه سانتي‌گراد و رطوبت نسبي 70 درصد) بررسي شد. در اين آزمايش به‌مدت سه هفته جوانه‌زني بذور ثبت و در انتهاي دوره صفات رويشي نونهالهاي سبز شده مورد بررسي قرار گرفت. بر اساس اطلاعات حاصل صفات جوانه‌زني بذر شامل درصد، سرعت، انرژي، نقطه اوج، ميانگين روزانه و ارزش جوانه‌زني و همچنين شاخص بنيه بذر و طول ساقه‌چه و ريشه‌چه نونهال‌ها اندازه‌گيري شد. در آزمايش دوم رشد و زنده‌ماني نهال‌هاي پالونيا فورتوني با استفاده از چهار تيمار سايبان مصنوعي (شامل سايبان هاي صفر (شاهد)، 25، 50 و 75 درصد) صفات رويشي و زنده‌ماني 44 نهال گلداني اين گونه به‌مدت 5 ماه، ازابتداي تير تا انتهاي آبان، مورد بررسي قرار گرفت. در انتهاي فصل رويش تمامي نهالها از گلدان خارج و پس از جداسازي اندام هوايي و ريشه طول، قطر و وزن خشك ساقه، سطح برگ و همچنين طول، وزن خشك ريشه‌هاي اصلي و فرعي اندازه‌گيري گرديد و در نهايت كليه داده‌ها با استفاده از روش تجزيه واريانس يكطرفه و آزمون دانكن در سطح احتمال 5 درصد مورد مقايسه آماري قرار گرفتند.يافته‌ها: نتايج نشان داد درصد، سرعت و ميانگين روزانه جوانه‌زني و همچنين شاخص بنيه بذر تحت تاثير تيمارهاي سايبان قرار نگرفت، اما اين عامل، به‌ويژه در سطوح سايبان 50 و 75 درصد، اثرات منفي معني‌داري بر شاخص‌هاي ارزش و نقطه اوج جوانه‌زني بذور داشته است. سايبان مصنوعي اثر معني‌داري بر زنده‌ماني سال اول نهال‌ها نداشت و تمامي نهال‌ها در تيمارهاي مختلف زنده‌ماني كامل داشتند. همچنين نتايج نشان داد تحت سايبان 50 و 75 درصد، طول، قطر ساقه و وزن خشك ساقه در مقايسه با تيمار شاهد و سايبان 25% بالاتر بود و تحت سايبان 50 درصد وزن خشك ريشه فرعي و وزن خشك كل نهال‌ها، سطح برگ نهال‌ها به‌طور معني‌داري بالاتر از ساير تيمارها بود.نتيجه‌گيري: جوانه‌زني بذر و زنده‌ماني سال اول نهال‌هاي پالونيا فورتوني نسبت به تغييرات شدت نور چندان حساس نيست، اما كنترل شدت نور با استفاده از سايبان مصنوعي، ويژگي‌هاي كيفي نهال‌هاي اين گونه را بهبود مي‌بخشد. طوري‌كه استفاده از تيمار سايبان 50 درصد پس از مراحل اوليه جوانه‌زني بذر و استقرار گياهچه در نهالستان قابل توصيه است.