اثر كاربرد كود سبز لگوم و سيستم‌هاي مختلف خاك‌ورزي بر جنبه‌هاي زراعي، اكولوژيكي و فيزيكوشيميايي خاك در كشت ذرت

سابقه و هدف:ذرت به عنوان يكي از مهمترين غلات پرتوقع و استراتژيك در جهان محسوب مي‌شود كه نياز زيادي به كود نيتروژن داشته و اغلب اين نياز با كودهاي شيميايي تامين مي‌شود. علاوه بر نياز به انرژي فسيلي زياد جهت توليد كودهاي شيميايي، از آن‌ها به عنوان يكي از آلاينده‌هاي مهم زيست محيطي نيز نام مي‌‌برند (23). از ين رو كودهاي آلي از جمله كودهاي سبز خانواده لگوم مي‌توانند جايگزين مناسبي براي كودهاي شيميايي محسوب شوند. همچنين انجام عمليات خاك‌ورزي حفاظتي كه با مديريت مناسب بقاياي گياهي همراه مي‌گردد راهكاري مناسب در جهت جلوگيري از حذف بقايا در كشاورزي پايدار به شمار رفته و نقشي مهم در بهبود خصوصيات فيزيكوشيميايي و زيستي خاك و نهايتاً افزايش عملكرد گياه زراعي دارد (22). لذا توسعه و ترويج استفاده از كود سبز و عمليات خاك‌ورزي حفاظتي امري ضروري محسوب مي‌شود. از اين رو تحقيق حاضر به بررسي اثر كاربرد كودهاي آلي بر عملكرد ذرت در شرايط سطوح مختلف خاك‌ورزي پرداخته است.مواد و روش‌هااين آزمايش به‌صورت كرت‌هاي خرد شده در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در سال زراعي 98-1397 در مزرعه‌اي واقع در روستاي قلعه‌نو شهرستان زهك اجرا شد. كود سبز مورد استفاده گياه ماشك گل‌خوشه‌اي (Vicia villosa) بود. تيمارهاي آزمايشي شامل كود سبز در دو سطح كاربرد كود سبز و عدم كاربرد كود سبز به‌عنوان فاكتور اصلي و عمليات خاك‌ورزي در سه سطح بدون خاك‌ورزي، كم‌خاك‌ورزي و خاك‌ورزي رايج به‌عنوان فاكتور فرعي بودند. در اين آزمايش صفات زراعي ارتفاع بوته، عملكرد علوفه تازه، خشك و دانه ذرت؛ صفات اكولوژيكي شامل زيست توده علف‌هرز، تشعشع فعال فتوسنتزي، درصد رطوبت و دماي خاك و برخي خصوصيات فيزيكوشيميايي خاك نظير تخلخل، وزن مخصوص ظاهري و حقيقي، درصد نيتروژن و كربن آلي خاك مورد بررسي قرار گرفت. تجزيه و تحليل داده‌ها نيز با نرم افزار SAS انجام گرفت.يافته‌هانتايج آزمايش نشان داد كه بيشترين مقدار ارتفاع بوته، عملكرد علوفه تازه و خشك و عملكرد دانه ذرت، بيشترين ميزان جذب تشعشع فعال فتوسنتزي، درصد تخلخل خاك، درصد كربن آلي و نيتروژن خاك تحت تاثير تيمار خاك‌ورزي رايج همراه با كاربرد كود سبز بدست آمد و تفاوت آماري معني داري بين كاربرد كود سبز در شرايط شخم رايج و شخم حداقل وجود نداشت. كمترين مقادير صفات فوق نيز در تيمار عدم مصرف كود سبز و بدون خاك‌ورزي حاصل شد. همچنين تيمار استفاده از كود سبز و سيستم بدون شخم سبب حصول بيشترين درصد رطوبت خاك و كمترين ميزان دماي خاك گرديد. در رابطه با زيست توده علف‌هرز نيز مشخص شد استفاده از خاكورزي رايج، زيست‌توده علف‌هاي هرز را به ميزان قابل توجهي كاهش مي‌دهد، اما كاربرد كود سبز هيچ تاثير معني‌داري بر زيست‌توده علف‌هاي‌هرز نداشت.نتيجه گيريدر اين آزمايش نشان داده شد كه استفاده از كود سبز از طريق افزايش ميزان ماده آلي خاك و بهبود ساختمان خاك ميزان دسترسي به عناصر غذايي به ويژه نيتروژن را براي گياه افزايش داده كه باعث بهبود رشد و عملكرد گياه مي‌شود. همچنين افزايش ميزان تخلخل خاك و كاهش وزن مخصوص ظاهري خاك تحت تاثير شخم سطحي منجر به بهبود ساختمان خاك شده و ميزان نفوذپذيري ريشه در خاك را افزايش ميدهد كه اين موضوع امكان جذب آب و عناصر غذايي را براي گياه بيشتر فراهم مي‌نمايد. بنابراين با توجه به نتايج بدست آمده از اين آزمايش مي‌توان چنين پيشنهاد كرد كه تركيب استفاده از كود سبز همراه با شخم سطحي مي‌تواند عملكرد مطلوبي را در كشت ذرت در منطقه مورد مطالعه ايجاد نمايد.