تبيين مولفه‌هاي كالبدي معماري مسكوني از ادبيات‌داستاني دوره پهلوي دوم شهر تهران

Explanation of Physical Components of Residential Architecture Based on the Literary Fiction of the Pahlavi II Period, Case Study: Tehran, Iran

خانه اولين مكان براي پاسخ‌گويي به تقاضاي افراد براي يك زندگي با كيفيت مي‌باشد، بنا به آن كيفيت خانه‌هاي عموم مردم و شناخت و بررسي آن در جامعه حائز اهميت قرار‌مي‌گيرد. ادبيات و داستان نيز به دليل حقيقت‌مانند بودن‌شان، مي‌توانند گوياي واقعيات هر دوره از زندگي مردم باشند. دوره پهلوي دوم، به دليل تحولات زيادش در زمينه خانه‌سازي و پيشرفت در زمينه ادبي و تعداد آثار ادبي، بستر مناسبي براي پژوهش در اين دوره مي‌باشد. بنابراين مي‌توان از ادبيات‌داستاني اعم از مجموعه داستان و رمان‌هاي مرتبط با موضوع پژوهش در اين دوره، بهره جست. به نظر مي‌رسد ارتباط نزديكي بين معماري و ادبيات در رابطه با مولفه‌هاي كالبدي خانه وجود داشته باشد. لذا با توجه به متون استخراجي و مفاهيم توصيف‌شده از كتاب‌هاي داستاني مربوط به اين دوره، مي‌توان به شناخت هر چه بيش‌تر فضاهاي اين خانه‌ها پي ‌برد. هدف از اين پژوهش، بررسي نقش ادبيات‌داستاني در ارتباط با معماري و شناسايي مولفه‌هاي كالبدي معماري مسكوني از متون كتاب‌هاي داستاني و بازيابي آن‌ها در خانه‌هاي شهر تهران است. روش تحقيق حاضر نيز، تحليل محتواي متن با كاربست شيوه هرمنوتيك در تحليل معنا و محتوا مي‌باشد كه ابزارهاي تحقيق از نوع مطالعات اسنادي با روش نمونه‌گيري هدف‌مند از ميان آثار نويسندگان دوره پهلوي دوم انتخاب گرديده‌اند و در ادامه با روش توصيفي- تحليلي، مقايسه تطبيقي ميان مفاهيم استخراج شده از متون و نمونه‌هاي موردي صورت مي‌گيرد. نتايج حاصل نشان‌دهنده آن است كه با مطالعه كتاب‌هاي داستاني مي‌توان به استخراج مولفه‌هاي معماري خانه‌ها پرداخت. اين مولفه‌ها پس از دسته‌بندي در بعد كالبدي، نشان‌ مي‌دهند كه ظهور مولفه‌هاي مربوط به فضاهاي بسته نسبت به فضاهاي باز و نيمه‌باز، پررنگ‌تر بوده‌اند كه از ميان مفاهيم معماري پركاربرد در كتاب‌هاي بررسي‌شده، مي‌توان به موارد: راهرو، پله و راه‌پله، تعدد اتاق‌ها با كاربري‌هاي مجزا، وجود حياط و حوض و تعدد پنجره اشاره نمود.

House is the first place to meet individuals' demand for a high-quality life; hence, the quality of the ordinary people's houses and their assessment in the society are of great importance. Literary fiction can indicate the people's lived realities in each period since it reflects the truth. In this regard, the Pahlavi II period is an appropriate research scope because it has experienced considerable changes in housing construction, the progression of literature, and the publication of a large number of literary works. Therefore, the literary fiction of this era, including fiction and novels related to the research subject can be used. It seems there is a close relationship between architecture and literature concerning the physical components of the house. Hence, the spaces in the houses can be identified based on the derived texts and concepts described in fiction works published in the considered period. The present study aims to examine the relationship between literary fiction and architecture, identify the physical components of residential architecture based on the fiction books, and retrieve them in Tehran City's houses. The present research is a descriptive-analytic study. To analyze the data, content analysis was used by applying hermeneutics to analyze the meaning and content. To reach the research aim, samples are selected from the works of authors who had lived in the Pahlavi II period using library studies and the purposive sampling method. Next, the sample houses constructed in Tehran in the Pahlavi II period were examined in terms of the presence of the concepts extracted from case texts. The results showed that it is possible to extract the architectural components of houses from fiction books. According to the classification of components in the physical dimension, components related to closed spaces have been more highlighted than open and semi-open spaces. Moreover, the most used architectural concepts in reviewed books include hallways, stairs and staircase, numerous rooms with separate uses, yard and pond, and numerous windows.