پديد آورندگان :
شريفي، كمال دانشگاه آزاد اسلامي واحد بناب - گروه زبان و ادبيات فارسي، بناب، ايران , اسكويي، نرگس دانشگاه آزاد اسلامي واحد بناب - گروه زبان و ادبيات فارسي، بناب، ايران , حجاجي كهجوق، عزيز دانشگاه آزاد اسلامي واحد بناب، بناب، ايران
كليدواژه :
رساله مجديه , ادبيات انتقادي , ادبيات قاجاريه , سبك شناسي نثر , مختصات سبكي
چكيده فارسي :
رسالۀ مجديه، نوشتة ميرزا محمّدخان مجدالملك، جزو نخستين آثار انتقادي منثور فارسي دورۀ ناصري است. اين اثر همگام با جريان بيدارسازي ادبيات مشروطه، جهت تنوير افكار و اصلاح امور، نابساماني‌هاي عصر را در قالب نثري استوار با زباني انتقادي و طنزآميز به تصوير كشيده است. منتقدان بسياري در كنار ارزش‌هاي تاريخي- اجتماعي اين اثر، از اهميت ادبي آن سخن گفته‌اند. مصحّح كتاب، سعيد نفيسي، آن را بزر‌گ‌ترين شاهكار نثر فارسي قرن سيزدهم ناميده است. مسئلۀ اصلي اين تحقيق، جست‌وجوي مختصّات ادبي ممتاز اين اثر و تحليل برجستگي‌هاي زباني و بلاغي آن با رويكرد سبك‌شناسي ساخت‌گرا بوده است. در اين مقاله، به روش توصيفي- تحليلي، ويژگي‌هاي سبكي رسالة مجديه در سه سطح زباني، بلاغي و فكري مورد بررسي قرار گرفت و اين نتايج به دست آمد: در سطح زباني، غلبه با كاربرد واژگان، تركيبات، اعلام و مقياس‌هاي صرفي عربي است كه متن را از سادگي زبان دور كرده و انواع قابليت‌هاي ادبي و هنري را بر آن افزوده است. مهم‌ترين ويژگي نحوي اثر، كاربرد افعال وصفي و وجهيت اخباري با قطعيت بالا است. در سطح ادبي، استفادۀ فراوان از صنايع بديع لفظي مانند جناس، سجع، ازدواج، تضمين‌المزدوج، ترصيع و موازنه، موجد موسيقي كلام دروني قوي در اين متن و همچنين آراستگي زباني اين اثر بوده است. كاربرد فراوان صنايع بديع معنوي نظير تضاد، تلميح، تناسب، تضمين و تمثيل، علاوه بر اينكه فرصت استدلال و قياس و استشهاد را براي مؤلّف فراهم آورده، بر ادبيّت متن افزوده و در برخي مواقع آن را متمايل به نثر فنّي ساخته است. در سطح بلاغي، كاربرد كنايه و تعريض به‌دليل نقش مؤثّر آن در طنزسازي، در مقايسه با ابزارهاي بلاغي ديگر، جلوۀ هنري‌تري دارد. در سطح فكري، انتقاد از عدم اجراي عدالت، بي‌كفايتي كارگزاران حكومتي، انتقاد از اوضاع اقتصادي و فسادهاي حاكميتي و ارائۀ پيشنهادهاي اصلاحي/آرماني در ابعاد مختلف سياسي و اجتماعي، گفتمان اصلي اثر را تشكيل مي‌دهد.
چكيده لاتين :
Majdieh Treatise, written by Mirza Mohammad Khan Majdalmalek, is one of the first critical works of Persian prose in the Nasseri period. In line with the awakening movement of constitutional literature to enlighten the thoughts and reform the affairs, this work depicts the disorders of the era in the form of a stable prose, with a critical and humorous language. Many critics have spoken about the literary significance of this work, alongside its socio-historical values. The book's editor, Saeed Nafisi, has called it the greatest masterpiece of Persian prose of the thirteenth century. The main objective of this research has been to search for the excellent literary coordinates of this work and analyze its prominent linguistic and rhetorical features with a constructivist stylistic approach. In this article, the stylistic features of Majdieh's Treatise were examined by descriptive-analytical method, at three levels; linguistic, rhetorical and intellectual and the following results were obtained. At linguistic level, the use of Arabic words, combinations, pronouns, and morphological scales are dominant, which distances the text away from the simplicity of language and adds a variety of literary and artistic capabilities to it. The most important syntactic features of the work are the use of descriptive verbs and its predictive aspect with high level of certainty. At literary level, there is an extensive use of novel figures of speech such as pun, saj’, internal rhyme, leonine verse and parallelism, which create a strong inner verbal music as well as rhetorical effect in this work. Extensive use of novel figures of thought such as contradiction, allusion, congeries, and allegory, in addition to providing the author with the opportunity for reasoning, analogy and affidavit, makes the text more poetic and, in some cases, brings closer to technical prose. At rhetorical level, the use of metonymy and irony- is more artistic compared to other rhetorical tools, due to their effective role in humor. At intellectual level, the main discourse of the work is comprised of criticism for lack of justice, incompetency of government officials, criticism of the economic situation and governmental corruptions and the presentation of reform /ideal proposals in various political and social dimensions.
