آشنايي‌زدايي زباني و بلاغي در شعر حسين پناهي

Linguistic and rhetoric Defamiliarization in Hossein Panahi's poetry

گاهي شاعر براي پاك كردن غبار عادت از واژگان، دست به تغيير در تركيب و ساخت كلمات و تركيبات و نحو جملات مي‌زند. به اين تغيير و تحوّل و عادي‌زدايي، آشنايي‌زدايي مي‌گويند. آشنايي‌زدايي در پي آن است كه در خواننده و شنونده تأثير بگذارد و او را به اوج التذاذ برساند. پس براي اين منظور، دنياي آشنا و معمولي زبان را درهم مي‌ريزد؛ بدين صورت كه كلمات در معناي مألوف و عادي خود استفاده نمي‌شوند؛ بلكه در زباني ماوراي زبان معيار و گفتار به كار مي‌روند كه همان زبان شعر است. آشنايي‌زدايي يكي از پركاربردترين شگردهاي ادبي حسين پناهي در زبان شعر است كه از طريق ايجاد فاصله از نُرم‌هاي رايج زباني و ادبي، درك حسّي انسان را از زندگي توسعه مي‌دهد و موجب توليد جهاني نوين مي‌گردد. نتيجۀ اين درك و دريافت متفاوت، موجبات لذّت ادبي را كه همانا يكي از غايت‌هاي ادبيات است، فراهم مي‌كند. با بررسي اشعار حسين پناهي، افزون بر يافتن مصاديقي براي آنچه به‌عنوان شيوه‌هاي برجسته‌سازي برشمرده‌اند، به نمونه‌هايي دست مي‌يابيم كه زبان را آشنايي‌زدايي مي‌كند. بيشترين جلوه‌هاي آشنايي‌زدايي در سطح آوايي، به‌صورت كاربرد نام‌آوا و زبان گفتاري و نيز سطح استعاري و بيان صحنه‌هاي تجسّمي در زبان است. او همچنين از پتانسيل نحوي و لغوي براي عبور از مرزهاي هنجاري زبان جاري استفاده كرده است. اين پژوهش كه به روش تحليل محتوا با رويكرد توصيفي- تحليلي انجام شده، سروده‌هاي شاعر معاصر، حسين پناهي را از نظر آشنايي‌زدايي زباني و بلاغي مورد بررسي قرار مي‌دهد. از مجموع بررسي‌هاي به‌عمل‌آمده مشاهده شد كه در شعر پناهي انواع هنجارگريزي‌ها وجود دارد كه هنجارگريزي نحوي، تكرار، آشنايي‌‌زدايي معنايي با زيرمجموعه‌هايشان بررسي و نمونه‌هايي از آن ذكر شد. استفاده از آشنايي‌زدايي در اشعار پناهي هم از لحاظ زباني به قوّت شعر وي مدد رسانده و هم به زيبايي و غناي بيشتر شعر او در كنار رسانندگي و ايصال منجر شده است.

To remove the sense of habituation from words, the poet sometimes make changes in word combinations as well as structure and syntax. This de-habituation is called defamiliarization, which aims to impress the reader by giving him/her a sense of pleasure. To that end, the poet distort the familiar world of language by using the words other than their normal and habitual way, which is indeed the language of poetry. Defamiliarization is one of the most widely used literary techniques in Hossein Panahi’s poetry. The technique develops the human sensory understanding of life and creates a new world by creating a distance from common linguistic and literary norms. The result of this different understanding and perception provides the pleasure that is one of the literature ends. The conclusion is that, by examining the poems of Hossein Panahi, in addition to finding examples of what have been enumerated as foregrounding, we find examples that de-familiarize the language. Most of the manifestations of defamiliarization are in the form of phonetic names and spoken language at the phonetic level, and expression of visual scenes in language at the metaphorical level. He also used the syntactic and lexical potential to cross the normative boundaries of the current language. This research, conducted by content analysis method with a descriptive-analytical approach, examines the poems of the contemporary poet Hossein Panahi from the perspective of linguistic and rhetorical de-familiarization. The analyses revealed that Panahi’s poetry depicts various forms of deviation, among which syntactic deviation, repetition, conceptual defamiliarization were discussed and examples were provided. In Panahi’s poetry, defamiliarization has both helped to enrich the language and generate beauty and fluency in conveying the message.