قيامت عقلي از ديدگاه حكمت متعاليه

Rational resurrection from the point of view of transcendent wisdom

به اعتقاد صدرالمتألهين بعد از عالم الهي، سه عالم كلي تحقق دارد: عالم طبيعت، عالم خيال يا مثال و عالم عقل. از طرف ديگر در شريعت نيز به سه عالم كلي دنيا، برزخ و قيامت اشاره شده است. از ديدگاه فلاسفه دنيا با عالم طبيعت و برزخ با عالم مثال مطابقت دارد؛ اما اين مطلب كه قيامت متناظر با كدام مرتبه و عالم است، محل اختلاف است. برخي از فلاسفه قيامت را بازگشت به دنيا، و برخي مرتبه‌اي از مراتب عالم مثال دانستهاند؛ اما در اين ميان عبارتهايي از صدرا يافت ميشود كه دلالت بر تناظر قيامت با عالم عقل بلكه فوق عالم عقل دارد. مقاله حاضر به روش توصيفي ـ تحليلي و بر اساس آيات و روايات و مباني حكمت متعاليه، به بررسي اين دسته از عبارات پرداخته و در نهايت، به اين دستاورد رسيده است كه با توجه به دو دليل كلي غايات و بدايات، نيز دلايل عقلي ديگري از قبيل اثبات هويت عقلي بعث، فنا، زمان و مكان قيامت، نحوۀ محاسبه و حقيقت بهشت و جهنم مي‌توان گفت قيامت متناظر با عالم عقل بلكه فوق عالم عقل و متناظر با عالم الهي است و به اين ترتيب آياتي نظير «إنّا لله و إنّا إليه راجعون» و «ألا إلي الله تصير الامور»، به نحو حقيقي و بدون مجاز معنا مي‌يابند.

According to Sadr al-Muta'allehin, after the divine world, there are three general worlds: the world of nature, the world of imagination or example, and the world of reason. On the other hand, the three general worlds of the world, purgatory and resurrection are mentioned in the Shari'a. From the point of view of philosophers, the world corresponds to the world of nature and purgatory to the world of example; But the issue of which level and world the resurrection corresponds to is a point of contention. Some philosophers have considered the resurrection to be a return to the world, and some have considered the world as an example; But in the meantime, there are phrases from Sadra that indicate the correspondence of the Day of Judgment with the world of reason, but also above the world of reason. The present article has studied this category of expressions in a descriptive-analytical method based on verses, narrations and principles of transcendent wisdom, and finally, it has been reached that according to the two general reasons of ends and beginnings, there are other rational reasons from Such as proving the Ba'athist intellectual identity, annihilation, time and place of resurrection, how to calculate and the truth of heaven and hell, it can be said that resurrection corresponds to the world of intellect but also to the world of intellect and corresponds to the divine world, and thus verses such as an‎d "ala illa illa illa tisir al-amur" find meaning in a real and unauthorized way.