بازانديشي در سير تحول نظام‌هاي فكري زيبايي‌‌شناسي معماري مبتني بر رويكرد انسان‌محوري

Rethinking the Evolution of Intellectual Systems of Architectural Aesthetics Based on an Anthropocentric Approach

پذيرش زيبايي‌شناسي معماري در قالب رويكردهاي انسان‌محور، زمينه‌اي‌ است كه معمولاً توجه چنداني براي شناخت آن به لحاظ محتواي نظري نمي‌‌شود و همواره اين سردرگمي وجود دارد كه كدام الگوي فكري زيبايي‌شناسي معماري از اين منظر همه جانبه‌‌تر است، چرا كه همواره اين مفهوم كيفيتي مبهم به نظر مي‌‌رسد. لذا اين مسأله مطرح مي‌‌شود كه چه پارادايم‌‌هاي زيبايي‌‌شناسي معماري مبتني بر محوريت انسان تاكنون شكل گرفته‌‌اند؟ و اساس قضاوت‌‌هاي ارزشگذارانه و بنيان ارزيابي‌‌هاي در اين نگرش‌‌ها مبتني بر چه معيارهايي بوده است؟ و الگوهاي نظري حاضر در حوزه زيبايي‌‌شناسي معماري نسبت به موضوع انسان چه نگرشي اتخاذ كرده‌‌اند؟ از اين ‌‌رو هدف پژوهش حاضر پرداختن به سر تحول مواضع پيرامون زيبايي‌‌شناسي معماري در نگرش به ابعاد گوناگون وجود انسان است، لذا تحقيق حاضر به صورت كيفي و با روش توصيفي- تحليلي به گونه‌‌شناسي و مقايسه تطبيقي رويكردهاي مختلف زيبايي‌‌شناسي با رويكردي تفسيري تمركز مي‌‌يابد. چرا كه اهميت شناخت نگرش‌‌هاي انسان‌محور از اين واقعيت ناشي مي‌‌شود كه بازخواني ايده‌‌هاي زيبايي‌‌شناسانه كه اساساً مرتبط با موجوديت انسان است، امكان بازگرداني مواضع نظري به موضوع ادراك محيط و توسعه آن را مهيا مي‌‌‌‌سازد. در پايان نتايج نشان داد كه ديدگاه‌‌هاي نظري حاكم از ابتدا تاكنون (كلاسيك، مدرن، پست مدرن) هر كدام تنها به يك يا چند بعد از ابعاد به ‌هم‌ پيوسته زيبايي‌‌شناسي معماري از منظر انسان پرداخته‌‌اند. اما پارادايم نظري حاضر، بهره‌گيري از مفهوم «تجربه تجسم‌‌يافته» را خصوصيت محوري لذت در معماري مي‌‌داند و در اين نگرش، اساس تجربه زيبايي‌‌شناسي، ادراكي تجربي با كيفيتي مطلوب است كه از طريق تعامل فعالانه ميان عينيت و تصورات ذهني انسان و فضا حاصل مي‌‌شود و اثرات عاطفي حاصل از «ادراك تجسم‌‌يافته» به آگاهي انسان از اثر معماري ارزش مي‌‌بخشد، در حقيقت اين نوع تجربه از طريق بينش انسان به واسطه حضور و فراتر از آن به تركيب تجسم، احساس و ادراك اتكاء دارد.

Accepting architectural aesthetics in the form of human-centered approaches is a field no sufficient attention has been paid to its relevant theoretical contents to identify it. There has always been bewilderment in answering which theoretical model of architectural aesthetics is more comprehensive from this perspective because this qualitative concept has remained vague. Therefore, the question raised here is which paradigms in architectural aesthetics have been formed based on anthropocentrism so far? What factors have been the basis of value judgments and the evaluation of the views? an‎d what stance have present theoretical models in architectural aesthetics taken on the subject of humans? Therefore, the present study aims to examine the evolution of stances taken by architectural aesthetics on the different dimensions of human existence. Accordingly, this descriptive-analytic research qualitatively focuses on the typology and comparative study of different approaches to aesthetics with an interpretative view. The significance of identifying human-oriented views arises from the fact that rereading the aesthetic ideas, which are basically related to human existence, enables us to return the theoretical stances to the subject of environmental perception and development. The results of the present study showed that each of the dominant theoretical views, from the beginning up to now (i.e. classic, modern, postmodern views), have addressed one or a few interrelated dimensions of architectural aesthetics from the perspective of human nature. However, the present theoretical paradigm holds the concept of “embodied experience” as the central characteristic of pleasure in architecture. In this view, the basis of aesthetic experience is experimental perception with satisfactory quality, achieved through active interaction between individuals' objectivities and subjective images and space. Moreover, the emotional influence of “embodied perception” values human awareness of architectural work. Such an experience relies on presence, and beyond it, the synthesis of embodiment, emotion, and perception through human insight.