پديد آورندگان :
جيحاني، حميدرضا دانشگاه شهيد بهشتي - دانشكدۀ معماري و شهرسازي - مركز مستندنگاري، مطالعات معماري و مرمت، تهران، ايران , مشهدي نوش آبادي، محمد دانشگاه كاشان - دانشكده ادبيات و زبان هاي خارجي - گروه اديان و فلسفه، كاشان، ايران , آقابيگي، ستاره دانشگاه كاشان - دانشكدۀ معماري و هنر - گروه معماري، كاشان، ايران
كليدواژه :
كاشان , بقعۀ غايب , زيارتگاه , دورۀ صفوي
چكيده فارسي :
در جنوب غربي كاشان و در فاصلۀ اندكي از گورستان فيض، زيارتگاهي مشهور به امامزاده غايب قرار دارد. بنا بر عكس‌هاي هوايي سال‌هاي 1335 و 1343 اين بقعه در ميان مزارع و باغ‌ها واقع‌شده است. امروز وضعيت تغيير كرده و واحدهاي مسكوني و بناهاي ديگر در همان حوالي مشاهده مي‌شود، اما هنوز هم بخش وسيعي از محيط پيرامون بنا شامل باغ‌ها و اراضي زراعي است. بر اساس كتيبۀ سنگي، اين بقعه زيارتگاه قائم آل محمد(ص) بوده و به سال 920ق ساخته يا تعمير شده است. بنا شامل گنبدخانه‌اي در مركز و فضاها و شبستان‌هايي پيرامون آن است و مسجد و حسينيۀ نوساز و حياطي را نيز شامل مي‌شود. همۀ اين مجموعه در برِ معبري واقع شده كه در جوار بقعه، مسقف شده است. آب‌انباري در سوي ديگر معبر و در برابر بقعه قرار دارد. مطالعۀ بنا نشان مي‌دهد تخريب‌هايي در آن صورت گرفته و بخش‌هاي نيز از گذشته تاكنون بدان افزوده شده است. علاوه بر اين، بررسي نقشه و سازمان‌دهي فضايي بقعه نشان از آن دارد كه بنا به‌تدريج شكل گرفته است. لذا اين پرسش مطرح است كه اصل بنا چه بوده؟ در چه زماني ساخته شده و چه تغييراتي را نيز از سر گذرانده است. اين مطالعه در پي يافتن هستۀ نخستين بقعه و روند توسعۀ آن است. روش تحقيق اين مطالعه تفسيري‌تاريخي است و عمدۀ اطلاعات بر پايۀ مطالعه و مستندسازي بنا و محيط پيرامون آن و مصاحبه با افراد مطلع محلي جمع‌آوري شده است. در عين حال همۀ اين اطلاعات به‌همراه اسناد موجود همچون كتيبه، تفسير شده‌اند تا شكل اوليه و نحوۀ توسعۀ بنا روشن شود. نتايج تحقيق و از جمله مقايسۀ اين بنا با نمونه‌هاي ديگر نشان مي‌دهد كه بناي اوليه بقعه‌اي كوچك بوده كه احتمالاً بر جاي يك بناي سرجه‌پيمايي ساخته شده و سپس با دو فضاي شمالي و جنوبي تكميل شده است. اين تركيب در دورۀ متأخرتر به بنايي نُه‌بخشي مشتمل بر يك گنبدخانه و هشت فضا در پيرامون تبديل شده و با افزوده شدن بخش‌هاي ديگر، به شكل نهايي خود در آمده است.
چكيده لاتين :
In the southwest of Kashan, a short distance from Fayz Cemetery, there is a shrine known as the Ghayeb Shrine. According to aerial photographs of 1956 and 1964, this tomb was mainly located between farms and gardens. Although the current situation has changed slightly and residential units and other buildings can be seen in the vicinity, still, a large part of the surrounding area includes gardens and farmlands. According to the existing stone inscription, this tomb was the shrine of Ghāem al-e Mohammad and dated back to 1514. The building consists of a chamber in the center, other spaces, and Shabistans around it. It also includes a newly built mosque, a Hosseinieh (religious center), and a courtyard. The whole complex is located on a passage that is roofed next to the tomb. Also, a cistern is located on the other side of the passage and in front of the tomb. The study of the building shows that some parts have already been destroyed while some other parts have been added to it. Hence, the questions that are raised are how the building looked like in origin, when it was built, and what changes it has undergone. This study seeks to find the core of the original tomb and the process of its development. The research method is descriptive historical, and most of the information has been collected through the survey and documentation of the building and of its surroundings as well as interviews. All the information and documents have been interpreted to determine the original form and the following development of the building. The results showed that the original building was a small tomb built in place of a water management room (sarejeh peymayi), and then was developed and found this form, including a dome with eight spaces around it.
