تحليل ديدگاه غلام‌ رضا بن عبدالعظيم كاشاني در بارۀ بداء

An Analysis of Gholamreza bin Abdolazim Kashani's views on Bada

يكي از انديشمندان كمتر شناخته‌شدۀ ديار كاشان در سدۀ يازده و دوازده هجري غلام‌رضا بن عبدالعظيم كاشاني است. او در ترويج فرهنگ شيعه و دفاع از آن در برابر مخالفان، آثار مختلفي را تأليف كرده است. از جمله اينكه به يكي از آموزه‌هاي شيعي پراهميت يعني آموزۀ بداء نظر ويژه دوخته، افزون بر تأليف رسالۀ مستقلي در اين باب، ضمن شرحي كه بر صحيفۀ سجاديه نوشته، مطالب نسبتاً مفصلي دراين‌باره ذكر كرده است. او در اين راستا علاوه بر اينكه كوشيده است به روايات واردشده از سوي معصومين دربارۀ بداء توجه كافي را مبذول دارد، به تقريرهاي مختلفي كه از سوي انديشمندان شيعه دربارۀ اين آموزه ارائه شده نيز توجه كند و به بررسي آن‌ها بپردازد و از ميان آن‌ها تقريري را ترجيح دهد. او همچنين اعتراضاتي را كه از سوي مخالفان شيعه به اين آموزه وارد شده، پاسخ داده و گاه به داوري ميان پاسخ‌هاي بزرگان اماميه به آن اعتراض‌ها هم پرداخته است؛ چنان‌كه به‌نوعي به دفاع از خواجه طوسي در برابر ميرداماد و علامه مجلسي روي مي‌آورد. نوشتار حاضر مي‌كوشد پس از معرفي اين شخصيت و آثار علمي برجاي‌مانده از وي كه معمولاً مخطوط هستند، با اعتماد به نسخه‌هاي خطي برجاي‌مانده از آثاري از وي مانند رسالة البداء و حدائق الصالحين به تحرير و تحليلي از ديدگاه او دربارۀ آموزۀ بداء بپردازد. نوآوري اين نوشتار افزون بر معرفي اين شخصيت خطّۀ كاشان، نشان دادن مخالفت‌هاي وي با تقريرهاي بسياري از انديشمندان اماميه و نيز موافقت وي با برخي ديگر است.

Gholam Reza Ibn Abdolazim Kashani is one of the less known thinkers of Kashan in 11th and 12th centuries AH. He has written prolifically to promote and defend Shiite culture against its opponants. One of the most important Shiite teachings in his view is the doctrine of Bada, about which he has written an independent book and spoken about it in commentary he has provided on Sahife Sajjadieh. Meanwhile, he has not only reviewed various narrations presented by Shiite thinkers but also examined them. Furthermore, he presents the narration he has preferred among them. The novelty of this article, besides its introduction of a Shiite figure from Kashan, is the illustration of Abdolazim’s opposition to the statements of a large number of Imami thinkers and his agreement with the others.