صورت‌بندي‌هاي گفتماني مسئلۀ آب ايران در روزنامه‌هاي سراسري دهۀ 90

Discursive Formations of Iran’s Water Problem in Mainstream Newspapers of the 90s

در سال‌هاي گذشته، شاهد نزاع گفتماني بر سر معنابخشي به مسئلۀ آب و راه‌حل‌هاي آن بوده‌ايم و رسانه‌هاي جمعي از عرصه‌هاي اين نزاع بوده‌اند. اما برساخت‌هاي مختلفي كه در اين رسانه‌ها از مسئله ارائه شده، نامعلوم است. مقالۀ پيش رو، به‌طور خاص بر روزنامه‌هاي سراسري تمركز كرده و درصدد پاسخ به اين پرسش است كه گفتمان‌هاي مسئلۀ آب ايران در روزنامه‌هاي سراسري دهۀ 90 چگونه صورت‌بندي شده‌اند. به اين منظور با روش تحليل گفتمان انتقادي مطالب 4 روزنامۀ سراسري طي 9 سال (از 1390/1/1 تا 1398/12/29) بررسي شده‌اند. طبق يافته‌ها، در گفتمان غالب روزنامۀ شرق سياست‌هاي كلان و رويكرد نادرست توسعه بحران را ايجاد كرده است. اين گفتمان راه‌حل را تغيير سياست‌ها و ساختارهاي توليد و سازگاري با طبيعت قلمداد مي‌كند. در گفتمان روزنامۀ ايران، ساختارهاي كلان (اقتصاد سياسي ايران، فردگرايي) سبب مصرف‌گرايي مردم شده‌اند و به اين طريق بحران را ايجاد كرده‌اند. اين گفتمان در خدمت رؤيت‌ناپذير ساختن نقش دولت در ايجاد بحران است. در گفتمان روزنامۀ دنياي اقتصاد تركيبي از عوامل (نظام مالكيت دولتي آب، سياست‌مداران، مردم و مسئولان) بحران را ايجاد كرده است. افزايش قيمت آب راهكاري است كه اين روزنامه براي حل بحران پيشنهاد مي‌دهد. در گفتمان روزنامۀ كيهان، بحراني بودن آب، حذف شده است. بنابراين، در صورت‌بندي گفتماني روزنامه‌هاي ايران و كيهان، مشكلات مربوط به آب ناشي از سياست‌ها و اعمال قدرت نيست. اين نوع صورت‌بندي گفتماني را ميتوان محصول روزنامه‌نگاري توسعه‌اي دانست. در مقابل، ابعاد گسترده‌تري از مسئلۀ آب در روزنامه‌هاي مستقل‌تر شرق و دنياي اقتصاد رؤيت‌پذير شده است.

This paper aims to analyze the discourse on Iran’s water problem in mainstream newspapers of the 90s. To achieve this goal, critical discourse analysis (CDA) has been applied and contents of four mainstream newspapers have been reviewed over a period of nine years (between 2011 and 2020). The conceptual framework of this research is derived from development journalism and environmental journalism. Based on the findings, the dominant discourse of "Shargh" newspaper shows that macro policies and a wrong approach to development led to the water problem in Iran. This discourse emphasizes that, the solution to water problem in Iran is "changes in policies and production structures" and "adaptation to the nature". Instead, the discourse of "Ir@n" newspaper emphasizes that macro-structures (Iran's political economy, individualism) have led to consumerism and water crisis. "Ir@n" newspaper’s discourse serves to eliminate the responsibility of the government in solving the water problem. It also makes the government’s role in creating the problem invisible. In the discourse of "Donyaye Eghtesad" newspaper, multiple factors (water ownership system, politicians, people and officials) have created water problem. Raising water price is the solution this newspaper offers to resolve the crisis. "Kayh@n" yet another newspaper skip over the discourse on the water crisis. Therefore, in the discursive formation of "Ir@n" and "Kayh@n" newspapers, water problem is not due to the policies and power relations. This kind of discursive formation can be considered as a result of development journalism.