سير تحولات برنامه‌ريزي و سياست‌گذاري آب در دوران قبل و بعد از انقلاب اسلامي ايران

Investigating the Evolution of Water Planning and Policy in Pre- and Post- Islamic Revolution in Iran

تدوين برنامه‌هاي ميان‌دستي براي توسعه و پيشرفت، مبتني بر سياست‌هايي هستند كه به شكلي انضمامي در قالب اهداف معين و مواد قانوني و طرح‌هاي اجرايي بروز مي‌كنند. چنانچه در بسياري از موارد ضعف در اجرا را مي‌توان از طريق بررسي سياست‌گذاري‌ها دنبال كرد. يكي از دلايل برهم خوردن تعادل بين مصرف و تقاضا در مديريت منابع آب كشور را در شكل سياست‌گذاري و برنامه‌ريزي مي‌توان جست‌وجو كرد. با اين وجود اين سياست‌گذاري و برنامه‌ريزي آب در ايران شكل ثابتي نداشته و از دوره‌اي به بعد برحسب تغيير در بستر اجتماعي و سياسي، تحولات زيادي داشته است. بيشترين تحولات در برنامه‌ريزي و سياست‌گذاري آب بين برنامه‌هاي آب در دوران قبل و بعد از انقلاب اسلامي ايران است؛ تحولات در ميان‌مدت و كوتاه‌مدت نيز مشهود است. براي شناسايي اين تحولات از طريق رويكرد كيفي و با روش تحليل مضمون استقرايي متن برنامه‌ها و اسناد توسعه بررسي شده است.نتايج تحقيق نشان داد تحولات در سياست‌گذاري آب ايران در دوران قبل از انقلاب اسلامي بيشتر متأثر از تحولات و سياست‌هاي بين‌المللي بوده و در دوران بعد از انقلاب اسلامي ايران، اين تحولات اغلب متأثر از گفتمان سياسي دولت وقت بوده است. همچنين نتايج نشان داد كه برنامه‌هاي توسعه‌اي در ايران از انسجام كافي براي پايداري منابع آب برخوردار نيست. در واقع تغيير در سياست‌هاي مربوط به بهرهبرداري از منابع آب طي اين دوران منجر به گسست برنامه‌هاي مختلف توسعه كشور از منظر مديريت آب شده است.

The adoption of intermediate plans for development and progress is based on policies that are in the form of specific objectives and legal mechanism and executive plans. As in many cases, the weakness in implementation can be traced to policies. Accordingly, due to the imbalance between consumption and demand in the management of water resources, one of the reasons can be sought in the form of policy-making and planning. However, water policy-making and planning in Iran has not been a fixed one and has undergone many changes in social and political contexts. Most of the developments in water planning and policy-making are between water programs before and after the Islamic Revolution; developments in medium and short terms are also evident. To identify these developments through a qualitative approach and the inductive content analysis method, the text of development plans and documents has been studied. Since the Islamic Revolution, these developments have been more influenced by the political discourse of the government. The results also show that development programs in Iran have not been sufficiently coherent in terms of the sustainability of water resources. In fact, the change in policies related to the exploitation of water resources during this period has led to the rupture of various development programs of the country from the perspective of water management.