بازنمايي نقش بازيگران خارجي در فرآيند دولت ـ ملت‌سازيِ جمهوري آذربايجان با تأكيد بر نقش جمهوري اسلامي ايران

RThe Representation of the Role of Foreign Actors in the Process of State-Nation Building of the Republic of Azerbaijan Emphasizing the Role of the Islamic Republic of Iran

دولت­ ملت­ سازي ازجمله مباحث راهبردي است كه در ايران طي سال‌هاي اخير مورد توجه جدي­ واقع شده است. پرداختن به اين موضوع در جمهوري اسلامي، هنگامي ضريب اهميت بيشتري مي‌يابد كه كشور تازه‌ تأسيس جمهوري آذربايجان با اكثريت جمعيتيِ شيعه، در فضاي پيراموني ايران، در مسير تحقق اين فرآيند بوده و هرگونه تأثير مثبت و منفي در اين روند يا اختلال در آن، به‌صورت مستقيم بر امنيت جمهوري اسلامي نيز اثرگذار است. اين پژوهش درصدد پاسخ‌گويي به اين پرسش اساسي است كه نقش بازيگران خارجي در فرايند دولت­ ـ ملت‌سازي جمهوري آذربايجان تاكنون چگونه بوده و جمهوري اسلامي چه راهبردي را بايد در اين رابطه اتخاذ كند؟ با يافته­هاي ناشي از تحليل فرضيه تحقيق، به شيوه­اي توصيفي ـ تحليلي نشان داده خواهد شد كه اين روند علاوه‌بر مسائل داخلي، به‌شدت متأثر از عوامل بيروني است و قدرت­هاي منطقه‌اي و جهاني، موجبات تقويت بُعد امنيتي و نظامي علي‌اف شده و توازن توسعه در ساير ابعاد سياسي و اقتصادي دچار اختلال شده است. در اين بين، روسيه با هدف حفظ نفوذ در حياط خلوت خود؛ آمريكا با راهبرد كنترل جهان؛ ناتو و اروپا در امتداد سياست‌هاي آمريكا به جهت كنترل روسيه؛ اسرائيل با هدف حضور مستقيم در نزديكي مرزهاي ايران؛ تركيه با اهداف نو عثماني­ گري و عربستان با نيت گسترش ايدئولوژي وهابيت در منطقه، روند دولت ـ ملت‌سازي را در اين جمهوري مختل كرده­اند. در اين بين جمهوري اسلامي ايران، با پيروي از اصول سياست خارجي خود مبتني‌بر عزت، حكمت و مصلحت، سعي در تنش‌زدايي و همگرايي در منطقه داشته ولي در نزاع بين دو همسايه (جمهوري آذربايجان و ارمنستان) به‌دليل منازعه كلان­ غرب و شرق در اين منطقه از يك‌سو و شيطنت­­هاي پان‌تركي و صهيونيستي ازسوي ديگر، در كنار مواجهه رسانه ­اي جهاني با انقلاب اسلامي، به جانبداري متهم شده و نتوانسته است در عمل، حُسن نيت خود را به روابط راهبردي و پايدار با جمهوري آذربايجان تبديل كند.

Government-making is one of the strategic issues that has received serious attention in Iran in recent years. Addressing this issue in the Islamic Republic becomes even more important when the newly established country of the Republic of Azerbaijan with a majority Shiite population is on the way to this process and directly affects the security of the Islamic Republic. This study seeks to answer the fundamental question of what is the role of foreign actors in the process of state-building of the Republic of Azerbaijan so far and what strategy should the Islamic Republic adopt in this regard? The findings of the analysis of the research hypothesis in a descriptive-analytical manner will show that the main failure of this country in the process of state-building, in addition to internal issues, is strongly influenced by external factors that strengthen the security dimension. an‎d the fibrous system is constantly intensifying internal disruptive factors and unbalanced development. On the other hand, the Islamic Republic of Iran, by adopting a foreign policy based on dignity, wisdom and expediency based on friendship with its neighbors, has tried to manage tensions in the Nagorno-Karabakh conflict and despite repeated emphasis on the rights of the Republic of Azerbaijan In this region and facing the Islamic Revolution, especially in the media, in the form of pan-Turkish mischief, he has been accused of supporting Armenia against the Muslim nation of Azerbaijan and has not been able to turn his goodwill into strategic and stable relations with the government.