كليدواژه :
گرز گاوسر , توتم , فريدون , گرشاسب , انجمن مردان
چكيده فارسي :
گرز گاوسر يكي از ابزارهاي نمادين در فرهنگ ايراني است كه در متون مختلف از اوستا گرفته تا شاهنامه و تواريخ دورۀ اسلامي، توصيف و در قالب اسطوره، زبان، ادبيات و تصاوير بازنمايي شده و به عنوان سلاح پهلوانان در كشتن اژدها نقش داشته است. اين پژوهش با در نظر گرفتن سلاح گرز گاوسر به مثابه يك نماد كه معنايش را از طريق متون كسب كرده و پيوستگي آن با آيين‌هاي كهن، به بررسي دوسويگي نمادين گرز گاوسر پرداخته است. از يك سو، اين ابزار نمادين در داستان فريدون حامل معناي توتمي است و يادآور حوزۀ منع‌شدۀ قرباني حيوانات در دين زرتشتي است و اين وجه آن، در ديانت زرتشتي مورد قبول واقع شده و حتي در كتب تاريخي دورۀ اسلامي نيز استمرار يافته است. از سوي ديگر، گرز گاوسر در پيوند با انجمن مردان، سلاح پهلوان برتر اين گروه يعني گرشاسب است و نزد تمدن‌هاي هندواروپايي، از اساطير گرفته تا حماسه‌ها و نيز فرهنگ عاميانه و شفاهي، به طور پراكنده احياء شده و استمرار يافته است. هر چند اين وجه نمادين و آييني گرز گاوسر، در ديانت زرتشتي پذيرفته نشده، اما در روايات اوستا، شاهنامه و نيز در قصه‌هاي عاميانه فارسي، ويژگي نمادين خود را حفظ كرده است.
چكيده لاتين :
Bull- headed gorz (Gorz-e-Gāvsar), is a symbolic weapon in Persian culture which has been described in various texts, from Avesta to Šāhnāma and historical texts of Islamic era. It has represented in forms of myths, literatures, texts and paintings as heroes’ weapon to kill dragon. This essay has considered the weapon of bull-headed gorz as a symbol which obtained its meaning through texts and correlation with ancient rituals, studied its duality. On one hand, in Ferēdūn story, this symbolic weapon represented as a totemic symbol which remind us prohibition of scarification animals (in this case: bull) in Zoroastrian religion. This totemic side has been confirmed in Zoroastrian texts and also prolonged to Islamic era and its historical books. On the other hand, related to manhood community, bull- headed gorz is a weapon of its primier hero, Garšāsp, and has spreadly prolonged and revived in Indo-European civilization, from myth to epic and folkloric culture. Although this symbolic and ritualistic aspect of bull-headed gorz is not accepted directly by Zoroastrian religion, but has survived its symbolic characters in Avesta narrations, Šāhnāma and Persian folk tales.
