نقش نظاميان قزلباش در جنگ‌ها و استقرار و تثبيت حكومت شاه اسماعيل اول صفوي

The Role of Qizilbāsh Military in the Wars, Establishment and Consolidation of the Government of Safavid Shāh Ismāil I

شكل­ گيري نظام­ هاي سياسي همواره با حضور و قدرت­ نمايي نظاميان در عرصه پيكار پيوند داشته است. توانايي­ هاي نظاميان و روحيه سلحشوري آنان در حمايت از خاندان­ هاي حكومت گر، موجب استقرار قدرت سياسي در آن خاندان و ثبات نظام سياسي مستقر مي­ شد و سپس با خنثي­ سازي تهديدات بيروني (تهاجم دشمنان) و طغيان­ هاي داخلي، به تثبيت و تداوم آن مدد مي­ رساند. در آغاز دولت صفويه نيز نظاميان چه در تأسيس نظام سياسي و به قدرت رساندن اسماعيل و چه در تثبيت و تداوم قدرت و دولت او، نقش مؤثري داشتند و از كنش­گران اصلي به­ شمار مي­ آمدند. در اين پژوهش با طرح اين پرسش كه نظاميان قزلباش چه نقشي در مديريت جنگ­ ها و تأسيس و تثبيت حكومت شاه اسماعيل اول صفوي (907-930ه.ق./ 1501- 1524م.) داشته­ اند؛ به­ روش توصيفي- تحليلي و براساس داده­ هاي منابع كتابخانه­ اي به دنبال بررسيِ نقش اين نيروي ايلي در جنگ­ ها و استقرار و تثبيت حكومت نخستين پادشاه سلسله صفويه است. يافته­ هاي پژوهش نشان داده است كه نظاميان قزلباش با مشاوره­ هاي نظامي، حضور مؤثر در جنگ­ ها عليه حكام داخلي و قدرت­ هاي همسايه و سركوب حركت­ هاي مخالف، يكي از اركان اصلي استقرار، تثبيت و تداوم­ بخشي قدرت شاه اسماعيل اول بوده‌اند.

The formation of political systems has always been linked to the presence and saber-rattling of the military in the field of battle. The capabilities of the military and their spirit of valor in supporting the ruling families established political power in the ruling family and stabilized the political system, and then by neutralizing external threats (enemy attacks) and internal rebellions, they further helped the stabilization and continuity of the political power. At the beginning of the Safavid government, the military played an effective role in both the establishment of the political system and bringing Ismail to power, as well as in the consolidation and continuation of his power and government, and were considered one of the main actors. This research, by posing the question of the role of Qizilbāsh military in the management of wars and the establishment and stabilization of the government of Safavid Shāh Ismāil I (1501-1524), aimed to investigate the role of this tribal force in wars, and in the establishment and consolidation of the rule of the first king of the Safavid dynasty using a descriptive-analytical method. The findings of the research shows that Qizilbāsh forces, with their military advice, effective presence in wars against internal rulers and neighboring powers, and suppression of opposition movements, were one of the main pillars of establishing, stabilizing, and perpetuating Shāh Ismāil I's power.