اهداف نظام‌ الملك از ايجاد گروه غلامان نظاميه و تأثير اين گروه در جريانات سياسي عصر سلجوقي

Nizam al-Mulk's Aims in Creating a Group of Nizamiyeh Slaves and the Impact of this Group on the Political Currents of the Seljuk Era

خواجه نظام ­الملك طوسي وزير نامدار عصر سلجوقي كه وزارت دو تن از سلاطين اين سلسله يعني آلب ارسلان (455- 465ه.ق) و ملكشاه ( 465- 485 ه.ق) را به مدت سي سال بر عهده داشت، نقشي برجسته در سازمان­دهي و ادارۀ حكومت سلجوقي ايفا مي­ كرد. يكي از مهم­ترين اقدامات او ايجاد ارتشي شخصي بود كه از آن با عنوان غلامان نظاميه ياد شده­ است. اين گروه سازمان يافته كه از غلامان خريداري شده توسط نظام­ الملك تشكيل شده بود، مستقيماً تحت فرمان وزير انجام وظيفه مي­ كردند. آنان -به­ ويژه پس از مرگ خواجه نظام­ الملك- حدود يك دهه از مهم­ترين گروه­ هاي تأثيرگذار در جريانات و وقايع سياسي عصر سلجوقي بودند. اين پژوهش با روش توصيفي– تحليلي و با بهره­ گيري از منابع دست اول عهد سلجوقي تلاش مي­ كند به اين سوال پاسخ دهد كه هدف و انگيزۀ خواجه نظام­ الملك از ايجاد گروه غلامان نظاميه چه بوده و اين گروه چه نقشي در جريانات سياسي عصر سلجوقي ايفا نموده­ اند؟ يافته­ هاي پژوهش بيان­گر آن است كه نا امني موجود در جايگاه ديوان­ سالاران در سلسله­ي ماقبل سلجوقي (غزنويان) و در عهد سلجوقيان، نظام­الملك را برآن داشت تا با تشكيل نيرويي نظامي، مستقل از سلطان سلجوقي، جايگاه خود را به‌عنوان يك ديوان سالار قدرتمند تبيث و تضمين كند. اين گروه پس از مرگ خواجه نيز حضوري تأثيرگذار در جريان­هاي سياسي عصر سلجوقي ايفا كردند.

Khajeh Nizam al-Mulk Tusi, the famous minister of the Seljuk era, served as ministers of two kings of the dynasty, namely Alb Arslan (1067-1077) and Malik-Shah (1077-1097) for thirty years and played the main role in organizing and managing the Seljuk government. One of his most important measures was creating an army referred to as the Nizamiyeh slaves. This organized group, consisting of slaves bought by Nizam al-Mulk, operated directly under the command of the minister. Particularly after the death of Nizam al-Mulk, they were one of the most influential groups in the political events of the Seljuk era for about a decade. This research tried to answer the question of the purpose and motivation of Khajeh Nizam al-Mulk in creating a group of military slaves as well as the role they played in the political currents of the Seljuk era, using a descriptive-analytical method and utilizing first-hand sources of that time. The findings of the study indicate that the insecurity in the position of bureaucrats in the pre-Seljuk dynasty, i.e. the Ghaznavids, and in the Seljuk era urged Nizam al-Mulk to establish an independent military force to stabilize his position as a powerful bureaucrat. This group also appeared influential in the political currents of the Seljuk era after Khajeh's death.