تعيين بهره وري فيزيكي و اقتصادي آب و نيتروژن در توليد كنجد

Determining the physical and economic efficiency of water and nitrogen in sesame production

اين پژوهش به منظور بررسي عملكرد و درآمد ناخالص محصول، بهره‌وري نهاده آب و كود نيتروژن در ارقام كنجد تحت شرايط آبياري كامل و كم آبياري در مزرعه موسسه تحقيقات اصلاح و تهيه نهال و بذر در شهرستان كرج طي سال‌هاي 1396 و 1397 انجام شد. در اين پژوهش از روش كرت‌هاي خرد شده- فاكتوريل در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار براي اجراي آزمايش استفاده شد. تيمارهاي آبياري در دو سطح شامل رژيم كم آبياري و آبياري كامل در كرت‌هاي اصلي و فاكتوريل مقادير مختلف كود نيتروژن (صفر، 60 و 120 كيلوگرم نيتروژن در هكتار) و ارقام كنجد در كرت‌هاي فرعي قرار گرفتند. جهت سنجش بهره‌وري نهاده‌ها از شاخص‌هاي درآمد ناخالص محصول، بهره‌وري فيزيكي و اقتصادي بهره گرفته شد. طبق نتايج، ميانگين درآمد ناخالص توليد كنجد در سال‌هاي آزمايش 3/63 ميليون ريال در هكتار و تحت رژيم‌هاي آبياري كامل و كم آبياري به‌ترتيب 1/94 و 33 ميليون ريال در هكتار محاسبه گرديد. ميانگين بهره‌وري فيزيكي آب تحت تيمار آبياري كامل و كم آبياري به‌ترتيب 27/0 و 18/0 كيلوگرم محصول به ازاي هر مترمكعب آب آبياري و ميانگين بهره‌وري فيزيكي كود نيتروژن تحت تيمار آبياري كامل و كم آبياري به‌ترتيب 8/18 و 56/6 كيلوگرم محصول به ازاي هر كيلو كود تعيين شد. همچنين ميانگين بهره‌وري اقتصادي آب تحت تيمار آبياري كامل و كم آبياري به‌ترتيب 21336 و 14224 ريال به ازاي هر مترمكعب آب آبياري برآورد شد. نتايج حاكي از آن بود با كاهش تقريبي 50 درصدي مصرف آب، درآمد ناخالص توليد كنجد به يك سوم كاهش يافت. در مقابل انتخاب رقم مناسب با توجه به فراهمي آب به طور متوسط تا 66 درصد درآمد ناخالص توليد كنجد را افزايش داد. با توجه به نتايج پيشنهاد مي‌گردد ارقامي براي كشت در منطقه هدف انتخاب شود كه داراي عملكرد و بهره‌وري اقتصادي بالايي باشند.

The current study was conducted to investigate the yield, yield gross income and water and nitrogen efficiency of sesame cultivars grown under full and deficit irrigation conditions. The experiment was carried out at Seed and Plant Iprovement Research Institute, Karaj, Iran in 2017 and 2018. A randomized complete block design arranged in split-factorial plots with three replications was used to run the experiment. Irrigation treatments at two levels including deficit irrigation and full irrigation were assigned to the main plots and a combination of nitrogen fertilizer (0, 60 and 120 kg N ha-1) and sesame cultivars were allocated to sub-plots. To measure the efficiency of the inputs, the yield gross income and physical and economic efficiency indicators were used. According to the results, the average gross income of sesame production in the experimental years was 63.3 million Rials per hectare and under full and deficit irrigation regimes the average gross income values were 94.1 and 33 million Rials per hectare, respectively. The average water physical efficiency under full and deficit irrigation treatment was 0.27 and 0.18 kg of product per cubic meter of water, respectively, and the average nitrogen fertilizer physical efficiency under full and deficit irrigation treatment was 18.8 and 6.56 kg per kg of fertilizer. In addition, the average water economic efficiency under full and deficit irrigation treatment was 21336 and 14224 Rials per cubic meter of water, respectively. The results showed that with a 50% reduction in water consumption, the gross income of sesame production decreases to one-third. In contrast, choosing the right cultivar due to the availability of water increased sesame production by 66%. According to the results, it is suggested to select cultivars that have high yield and economic efficiency.