كليدواژه :
مطربان , آلات و عناصر طرب , موسيقي , آواز , ديوان حافظ شيرازي
چكيده فارسي :
در تاريخ ايران باستان، مطربان با نام‌هايي همچون گوسان، خنياگر و رامشگر، جايگاه اجتماعي و فرهنگي قابل ذكري داشته اند. با آمدن اسلام، دامنه حضور و نفوذ آنان به تاريخ ايران بعد از اسلام و متون ادبي و تاريخي اين دوره كشانده شد. ديوان حافظ از نمودهاي بارز تجلي اين صنف و عناصر و آلات طرب آنان به شمار مي‌رود. چرايي و چگونگي نمود مطربان در ديوان حافظ، موضوع تازه و در خور بررسياي است كه تبيين ابعاد و زواياي آن، پژوهشي مستقل ميطلبد. اين جستار با روشي توصيفي ـ تحليلي درصدد پاسخ‌گويي به اين سؤالهاست كه مطربان و آلات و عناصر طرب، چگونه در شعر حافظ متجلي شده‌اند و علل و چرايي نمود آنان در شعر وي چه بوده است؟ يافته‌ها نشان مي‌دهد كه در شعر حافظ مطربان با نام‌هايي همچون مغني و مطرب نمود يافته اند و آلات و عناصر طرب ـ همانند صراحي، دف، چنگ، رباب، مي و...ـ با بسامد بالا و به‌منظور ارائه و خلق تصاوير و مضامين عاشقانه، عارفانه و تعليمي، بازتوليد و تكثير شده‌اند. زمينه‌هاي مساعد سياسي، اجتماعي و فرهنگي شيراز عصر حافظ، نقش مثبت و اثرگذار مطربان در تزريق شادي به مردمان، ارتباط تنگاتنگ شعر با موسيقي و آواز، علاقه حافظ به آواز و شايد تبحر وي در اين رشته، ناپايداري حال جهان و غنيمت دانستن فرصت و نيز شناخت بالاي حافظ از صنف مطربان و ادوات موسيقي، از عوامل و چرايي نمود مطربان در ديوان وي به‌گونه‌اي بسيط و گسترده بوده است.
چكيده لاتين :
In ancient Iran musicians (Gosan, Khaniagar, and Rameshgar) had a remarkable social and cultural status. With the advent of Islam, the range of presence and influence of this group, partly because of the great poetry works was extended. Divan-e Hafez is one of the prominent manifestations of musicians, elements of happiness, and instruments. This study focuses on the question that why and how the protagonists appeared in Hafez's divan is worthy of study. This article seeks to answer the questions in a descriptive-analytical method: how do the musicians, instruments, and elements of the happiness manifest in Hafez's poetry, and what are the causes of this manifestation in the poetry? The findings show that in Hafez's poetry, musicians including singers ( Mughni and Motrab) and instruments - such as Sarahi, Daf, Cheng, Rabab, May, etc. - are represented with high frequency to create romantic, mystical, and educational images and themes. The favorable political, social, and cultural situation of Shiraz in the Hafez era, the positive and effective role of musicians in introducing happiness to people, the close relationship between poetry and music, Hafez's interest in singing, and his mastery in this field, the instability of the world at the time and also, Hafez's high knowledge of the musicians and musical instruments can be considered the reasons for the manifestation of musicians in the Hafez’ poetry.
