بازشناسي مؤلفه هاي معنايي قريه در قرآن كريم با تكيه بر ريشه شناسي واژه

Re-examination of the Semantic Components of "Qaryah" in the Holy Qur'an with Special Emphasis on Etymological Approach

قريه پُركاربردترين واژه متعلّق به حوزه معنايي شهر و آبادي در قرآن كريم است كه در دهه هاي اخير، بحث درباره تمايزهاي معنايي آن با واژه هاي قريب المعنا چون مدينه و بلد، بيش از پيش مورد توجه قرآن پژوهان قرار گرفته است. با اين حال، مرور بر منابع لغوي و تفسيري گوياي آن است كه هنوز هم آگاهي چنداني از فرآيند ساخت و مؤلفه هاي معنايي قريه و ويژگي هاي اين نوع از آبادي در بافت نزول وجود ندارد. براي جبران اين خلأ مطالعاتي، در پژوهش حاضر كوشش شده است با رويكرد ريشه شناسي، سابقه واژه قريه در زبان هاي نيا پيجويي شود، سير تحولات معنايي اين واژه تا عربي قرآني به بحث گذاشته شود و مؤلفه هاي معنايي آن در قرآن كريم بازشناخته شود. مطالعه حاضر نشان مي دهد كه واژه قريه ريشه در دو ستاك متفاوت دارد و بر اساس يك الگوي تركيبي ساخته شده است. از داده هاي زبانشناختي و نيز كاربردهاي قرآنيِ واژه چنين استنباط مي شود كه قريه در عصر نزول بر شهرها و آبادي هاي مهمانپذيري اطلاق مي شده است كه به دليل واقع شدن در ميانه راه هاي مواصلاتي، نقش منزلگاه بين راهي را براي استراحت و تجهيز مسافران ايفا مي كردند. از دستاوردهاي جانبي اين پژوهش، ارائه تحليلي نو از علّت اطلاق «أمّ القري» بر شهر مكه است.

"Qaryah" is the most frequent word belonging to the semantic field of "town/ village" in the Holy Qur'an. In recent decades, the discussions about semantic distinctions between "Qaryah" and other words belonging to the same semantic field such as "Madīnah" and "Balad" have drawn the attention of Qur'anic scholars widely. However, a review of lexicographical and exegetical sources indicates that there is not enough knowledge about (A) the construction-process of the Qur'anic word "Qaryah", (B) the semantic components of this word, and (C) the characteristics of this type of "town/village" in the context of revelation of the Holy Qur'an. Adopting the etymological approach, the present research is an attempt to trace the oldest history of the word "Qaryah" in proto-Afroasiatic, and study the semantic changes of this word towards the Qur'anic Arabic, and reexamine its semantic components in the Holy Qur'an. The present study shows that the Qur'anic word "Qaryah" is rooted in two different stems and constructed from a hybrid model. According to linguistic data and Qur'anic usages of the word, "Qaryah" was referring to the towns/villages which were playing the role of campgrounds for travelers at the time of revelation due to their locations in the middle of routes. Moreover, this research provides a new explanation for the reasons of calling Mecca 'Umm al-Qurā in the Holy Qur'an.