رهيافتي بر مباني فهم حديث علامه محمد باقر مجلسي در «مرآة العقول» (مطالعه موردي بخش اصول كافي)

Investigating the basics of understanding the hadith of Allama Mohammad Baqir Majlisi in “Mirat Al Oghol” (Case Study – usul al kafi)

شرح روايات معصومان (ع) مستلزم به كارگيري اصول و مباني ويژه‌اي است كه عدم توجه بدان فرايند فهم را از اساس مختل مي‌سازد. «مرآة العقول في شرح أخبار آل الرسول» تأليف علامه محمد باقر مجلسي، از جامع‌ترين شروح حديثي نگاشته شده بر «الكافي» ثقة الإسلام كليني است. شارح در اين مجموعه كوشيده است با كاربست پاره‌اي از اصول به فهم مداليل اصيل روايات نائل آيد. آنچه نگارندگان اين سطور به دنبال تبيين آنند، بررسي مباني فهم حديث علامه مجلسي در «مرآة العقول» با تأكيد بر اصول كافي است. آنان به منظور جبران خلأ مطالعاتي حاكم بر بحث حاضر كوشيده‌اند با مطالعة بيانات علامه در ذيل روايات اعتقادي «الكافي» به روش توصيفي ـ تحليلي، اين پرسش را پاسخ گويند كه مباني علامه در فهم و شرح روايات اصول كافي چيست؟ نتايج حاصل از اين مطالعه گوياي آن است كه علامه در توضيحات و نكاتي كه براي فهم روايات اصول كافي آورده، برخي مباني فقه الحديثي را در نظر داشته است. عرفي بودن زبان احاديث، وقوع صناعات ادبي در كلام معصوم (ع)، حجيت دلالت سياق در فهم مراد معصوم (ع)، هماهنگي و سازواري دروني روايات معصومان (ع)، علم و عصمت انبياء و ائمة اطهار (ع)، حجيت سنت معصومان (ع)، حجيت عقل در اثبات اصول دين، رعايت تقيه و سطوح مخاطبان در كلام معصوم (ع)، و لزوم رعايت احتياط در تأويل روايات از مهم‌ترين اين مباني به شمار مي‌روند. تدقيق و تأمل در اين مباني نشان مي‌دهد كه مجلسي به جهت بهره‌مندي از جامعيت علمي، و تسلط ويژه بر علوم معقول و منقول، در شرح روايات اعتقادي «الكافي» از القاء نگرشي تك‌بعدي به روايات پرهيز نموده و در اين راستا از رويكردهاي مختلف كلامي، اخباري و عقلاني بهره برده است. بي‌ترديد كه الگوپذيري از اين مباني مي‌تواند در تحقق فهمي صحيح و روش‌مند از روايات اعتقادي «الكافي» سودمند باشد.

Interpretation of the narrations of the Innocents (AS) requires the application of special principles and foundations that not paying attention to them disrupts the process of understanding. “Mirat Al Oghol” by Allameh Mohammad Baqir Majlisi is one of the most comprehensive hadith commentaries written on “Al-Kafi” of Kolini. In this work, the commentator has tried to achieve correct understanding of the narrations by examining some principles. The authors of the article seek to examine the basics of understanding the hadith of Allameh Majlisi in “Mirat Al Oghol” by emphasizing on the section of usul al kafi. In order to fill of the studys gap, they have tried to by study of Allameh's explanations underneath the doctrinal narrations of kafi by descriptive - analytical method, answer this question is that what the basics of understanding Allameh's hadith in the section of usul al kafi? The results show that Allameh has kept specific principles in mind in the explanations and tips she has given to understand the doctrinal narrations of kafi. Ordinary expression of hadith, The occurrence of literary style in speech of the Innocent (AS), The validity of delālat siyāq in understanding the intention, The internal harmony and coherence of the narrations, The knowledge and infallibility of the Prophets and Imams (AS), The validity of the Sunnah of the Innocents (AS), The validity of reason in proving principles religion, The need to pay attention to Taqiyyah, as well as observing the levels of the audience and The need to observe caution in interpreting of the narrations are among the most important of these principles. Accuracy in these principles shows that Majlesi because of benefiting from scientific comprehensiveness and mastery of rational and quoted sciences, in the description of the doctrinal narrations of kafi has used of diffrent approachs of Kalāmi, Akhbāri and logical. Following these principles can be beneficial in correct and methodical understanding of the doctrinal narrations of kafi.