گونه‌شناسي تصحيفات لفظي و معنوي (مطالعه موردي تهذيب الاحكام شيخ طوسي)

Typology of Literal and Semantic Miswriting (Case study in Tahzib al-Ahkam by Sheikh Tusi)

مجموعه‌هاي حديثي، گنجينه‌هاي ارزشمند منابع معرفتي انديشه اسلامي هستند، اما استفاده از اين گنجينه‌هاي گران‌سنگ نيازمند بهره‌مندي از تخصص‌هاي لازم و طي مقدماتي است كه يكي از آنها شناسايي آسيب‌هاي ثبت و ضبط احاديث است تا حديث پژوه بتواند نسبت به زدودن پيامدهاي نامطلوب آن در حوزه فهم حديث اقدام نمايد. وقوع «تصحيف» در اين كتب به معناي تغيير يافتن غيرعمدي بخشي از حديث به كلمه يا عبارت ديگر، يكي از آفت‌هاي راه‌يافته در احاديث است كه تشخيص و اصلاح آن، پژوهش‌هاي مستقلي را مي‌طلبد. در اين نوشتار تلاش شده با روش توصيفي ـ تحليلي و مطالعه كتابخانه‌اي، ابتدا چيستي تصحيف و گونه‌هاي آن بيان شده و سپس با مطالعه موردي كتاب تهذيب الاحكام شيخ طوسي به‌عنوان يكي از مهم‌ترين كتب اربعه حديثي شيعه، برخي از مصاديق وقوع تصحيف در اين كتاب ارزشمند را شناسايي نموده و متن صحيح را پس از پي‌جويي در ديگر منابع حديثي، معرفي نمائيم. يافته‌هاي تحقيق بيانگر آن است كه دو گونه تصحيف لفظي و معنوي در اين كتاب رخ داده كه هر كدام انواع و مصاديق مختلفي دارد. لازم به ذكر است كه ذكر مثال‌هاي متعدد از اين پديده، صرفاً جهت رفع ابهام از حديث بوده و به هيچ عنوان ارزش والاي كتاب تهذيب الاحكام و مرجعيّت علمي شيخ طوسي را خدشه‌دار نمي‌كند.

Hadith collections are valuable treasures of knowledge sources of Islamic thought, but the use of these treasures requires the benefit of necessary expertise. One of these specializations is to identify the harms of recording and writing hadiths so that the hadith researcher can take action to eliminate its undesirable consequences in the field of understanding hadiths. The occurrence of "tashif" in this book means the unintentional change of a part of the hadith to another word or phrase. It is one of the plagues found in the hadiths, which requires independent research to identify and correct it. In this article, an attempt has been made with the descriptive-analytical method and library study, firstly, what is Tashif and its types are stated, and then, with a case study of Sheikh Tusi's Tahzib al-Ahkam book, as one of the most important Shia hadith books, some examples of Tashif occurrence in We have identified this valuable book and introduced the correct text after searching in other hadith sources. The findings of the research show that two types of verbal and semantic spellings have occurred in this book, each of which has different types and examples. It should be noted that the mention of numerous examples of this phenomenon is only to clear the ambiguity of the hadith and in no way destroys and weakens the high value of the book Tahzib al-Ahkam and the scientific value of Sheikh Tusi.