تحليل شخصيّت و انديشه هاي هجويري بر پايه سخنان خود او در كشف المحجوب

ابوالحسن، علي بن عثمان هجويري، از بزرگان صوفيّه و صاحب يكي از كهن ترين و با ارزش ترين متون صوفيانه فارسي محسوب مي شود كه ضمن تأثيرپذيري از نوشته هاي عرفاني پيشين، تأثير شگرفي بر تصوّف بعد از خويش از جمله تذكرةالاولياء گذاشته است. كشف المحجوب علاوه بر اشتمال بر مضامين عرفاني، تاريخي و اجتماعي، در بردارنده اطّلاعات مهمّي از شخصيت، زندگي و انديشه هاي نويسنده است كه با دقّت و ژرف نگري، به بيان ديده ها، شنيده ها و يافته هاي خود پرداخته است. تحقيق و پژوهشگري، كنجكاوي و جستجوگري، بحث و جَدل با مدّعيان علم و معرفت، شكايت از مدّعيان و صوفيان جاهل زمانه، دفاع از ملامتيّه، گزارش هايي دقيق درباره بزرگان و فِرق صوفيّه و آداب تصوّف و شرح اسفار و تجارب زندگي، تنها بخشي از داده هايي است كه بر پايه آن، مي توان ساختار شخصيتي و فرآيند فرديت هجويري را ترسيم كرد. بر پايه اين داده ها، شاكله شخصيت و انديشه هجويري را مي توان تركيبي از «علم بحثي» و «شهود قلبي» قلمداد كرد؛ زيرا از يك سو، ارزش فراواني براي آموختن در آن ديده مي شود و از سوي ديگر، در انديشه اش، مشاهده حق در دنيا و عقبي، مرهون مجاهده سالك تلقّي شده است. نگارنده در اين مقاله كوشيده است تا بعد از مقدّماتي درباره زندگي، سفرها، مشايخ و آثار هجويري، با محوريت كشف المحجوب، به شاخص ترين مؤلّفه هاي شخصيت و ديدگاه هاي هجويري اشاره و از اين طريق، در حدّ توان، فقدان اطّلاعات موجود درباره زندگي و شخصيت وي را جبران كند.