كاشي‌هاي‌ هفت‌رنگ مزار در زيارتگاه‌هاي سلطان عطابخش و سلطان اميراحمد كاشان (سده دهم تا سيزدهم هـ.ق)

در اين مقاله كاشي‌هاي هفت‌رنگ با كاربرد لوح مزار از اواخر قرن دهم تا اوايل قرن سيزدهم هجري قمري كه در دو زيارتگاه سلطان عطابخش و سلطان اميراحمد كاشان بر جاي‌ مانده، بررسي شده‌ است. اولين نمونه متعلق به مزاري صندوقه‌اي از اواخر قرن دهم در دو رنگ‌مايۀ لاجوردي بر زمينه‌اي سفيد است. از قرن يازدهم، دست‌كم چهار لوح مزار باقي ‌مانده كه با نقوش گياهي بر زمينه‌اي به‌ رنگ زرد تزيين شده‌اند و جالب ‌توجه اينكه برخي از آن‌ها فاقد متن هستند. نمونه‌هاي اوايل سدۀ دوازدهم شامل تعدادي لوح قبر تشكيل‌شده از چهار كاشي خشتي است كه قابي محرابي دارند. معدود آثار باقي‌مانده از دورۀ قاجار، يا از كاشي‌هاي آبي و سفيد ساخته‌ شده‌اند، يا از كاشي‌هاي هفت‌رنگ با نقوش گل‌فرنگ. تمام داده‌هاي پژوهش به‌صورت ميداني برداشت‌ شده و به‌شيوۀ تفسيري‌تاريخي تحليل شده‌اند. از مهم‌ترين مسئله‌هاي اين مقاله، نحوۀ شكل‌گيري و تكامل كاشي هفت‌رنگ مزارهاي كاشان و تفاوت فرمي و محتوايي آن با لوح‌هاي سفالين زرين‌فام اوايل صفوي اين شهر است. يافته‌ها نشان مي‌دهد كه از لحاظ محتوايي، توجه به مرثيه‌سرايي فارسي چشمگير بوده و جايگزين عبارت‌هاي عربي دوره‌هاي قبل شده است. از نظر فرمي نيز به‌سبب ظرفيت‌هاي نقاشانۀ كاشي هفت‌رنگ، تأكيد بيشتري بر نقوش تزييني گياهي و هندسي رنگارنگ به چشم مي‌خورد، درحالي‌كه در نمونه‌هاي زرين‌فام، متن اهميت بيشتري داشت.