قلمرو و مفهوم سياسي ايران در نيمۀ نخست حكومت صفوي بر مبناي نقشه‌هاي تاريخي اروپايي (1511-1600م/ 907-1008ق)

The Domain and Political Concept of Iran in the First Half of Safavid Era Based on European Historical Maps (1511-1600 AD/907-1008 AH)

برآمدن صفويان و تحولات بنيادين شكل‌گيري يك امپراتوري، توجه اروپاييان را در مدتي كوتاه به ايران معطوف كرد. اين دوره همزمان با پيشرفت­ هاي دانش نقشه ­نگاري در اروپا و ثبت دقيق مكان‌هاي جغرافيايي، از جمله سرزمين­ هاي آكنده از ثروت شرقي بود. اين پژوهش با روش تحقيق تاريخي، به دنبال يافتن پاسخ اين پرسش اصلي است كه آيا قلمرو ايران و مفهوم آن در دورۀ نخست حكومت صفوي، در نقشه‌هاي اروپاييان متأثر از واقعيت‌هاي سياسي، جغرافيايي و نيز مقاصد حكومتگران ايراني ثبت شده است؟ بدين منظور هفت نقشه (1511-1600م/ 907-1008ق) گزينش، توصيف و مطابقت داده شده است تا تصويري روشن از انعكاس قلمرو جغرافيايي و مفهوم سياسي ايران در عصر صفويه در اين اسناد به دست آيد. نتايج نشان مي­دهد همسويي معنادار (غيرمستقيمي) ميان ارادۀ شاهان صفوي با اهداف سفارش‌دهندگان اروپايي نقشه­ ها وجود دارد.

The establishment of the Safavid Empire soon drew the Europeans' attention to Iran. This era coincided with the progress of mapping knowledge in Europe and the recording of eastern geographical locations full of wealth such as Iran. This paper, using historical research and content analysis method, seeks to find the answer to this main question: whether the territory of Iran and its concept in the first period of the Safavid era as recorded in the maps of Europeans was affected by the political, geographical realities and the intentions of the Iranian rulers or not. Seven maps (for the years between 1511-1600 AD/907-1008 AH) have been selected, described and compared in order to get a clear picture of the reflection of the geographical territory and the political concept of Iran in Safavid era in these documents. The results show that there is a significant (indirect) alignment between the interests of the Safavid kings and the intentions of the European clients of the maps.