آسيب‌شناسي طرح جايگزيني واژگان بيگانه در كتب درسي با واژگان مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسي

با رشد روزافزون دوزبانگي و افزايش تعاملات بين زبان‌ها، تمامي زبان‌ها تغييراتي را تحت تأثير اين تماس‌هاي زباني در سطوح مختلفي تجربه مي‌كنند. يكي از اين سطوح، لايۀ واژگان است كه بيش از سطح ديگر زباني منشأ دغدغة سياست‌گذاران در عرصۀ برنامه‌ريزي زباني بوده است. در اين ميان استفاده از ‌واژگان قرضي و يا جايگزين كردن آنها با واژگان مصوّب موضوع اختلاف‌نظر شده است. لذا، اين پژوهشِ پيمايشي با رويكرد كيفي با هدف آسيب‌شناسي طرح جايگزيني واژگان تخصصيِ بيگانه با واژگان مصوّب فرهنگستان زبان و ادب فارسي در كتب درسي «زيست‌شناسي» مقطع متوسطة مدارس ايران انجام گرفت. به اين منظور در اين مصاحبۀ ساختاريافته نگرش 126 نفر از مخاطبان اين طرح مشتمل بر دانش‌آموزان فارغ‌التحصيل رشتۀ تجربي، دبيران زيست‌شناسي، دانشجويان زيست‌شناسي، پزشكي و پيراپزشكي و اساتيد زبان‌شناسي پيرامون ضرورت انجام اين طرح، دلايل موفّقيّت يا عدم موفّقيّت اين طرح و پيشنهاد‌هايي در خصوص اجراي بهتر آن موردبررسي قرار گرفت. نتايج اين پژوهش نشان داد اكثريت ‌قريب ‌به‌اتّفاق مصاحبه‌شوندگان (97%) موافق اجراي آن با سبك و سياق اجراشده در كتب درسي نبودند. ازنظر مصاحبه‌شوندگان مهم‌ترين دلايل اين مخالفت ايجاد سردرگمي در مخاطبان، عدم هماهنگي در استفاده از واژگان مصوّب در محيط‌هاي آموزشي و بين‌المللي بودن واژگان تخصصي بودند. همچنين از نظر آنها اين طرح ناموفّق بوده است و دلايل عمدۀ آن عدم استفادۀ مخاطبان از واژه‌هاي مصوّب و بين‌المللي بودن واژگان تخصصي بوده است. بر اساس اين يافته‌ها مي‌توان نتيجه گرفت فرهنگستان زبان و ادب فارسي ضمن تلاش مجدّانه براي پاسداشت قوام زبان فارسي به‌عنوان زبان علم در كشور مي‌بايست با تدوين اصول و ضوابط واژه‌گزيني مختص اصطلاحات تخصصي در كمّ و كيف اجراي اين طرح بازنگري نمايند.