تحليل هَيَجامَدي برخي از واژگان مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسي

تاكنون بر روي واژگان مصوّب فرهنگستان زبان و ادب فارسي از منظر زبان‌شناسي، رده‌شناسي و جامعه‌شناسي زبان مطالعاتي صورت گرفته است، امّا بررسي اين واژگان از منظر روان‌شناسي زبان مي‌تواند رويكرد تازه‌اي در خصوص واژه‌گزيني براي معادل‌هاي بيگانه ارائه دهد. مطالعۀ حاضر با به‌كارگيري الگوي «هَيَجامَد» (هيجان+ بسامد حواس)، به مقايسۀ كاربرد هفت واژۀ مصوّب فرهنگستان و معادل بيگانۀ آنها در ميان عامۀ مردم مي‌پردازد تا ميزان استقبال‌ آنها از واژگان مصوّب فرهنگستان و نيز نقش زبان مادري آنها درباره كاربرد واژگان را بررسي كند. بدين منظور، تعداد 223 شركت‌كننده در مرحلۀ كمّي بر اساس «نمونه‌گيري در دسترس» و 61 شركت‌كننده در مرحله كيفي بر اساس «اشباع داده‌ها» از ميان عامۀ مردم انتخاب شدند. روش پژوهش اتخاذ شده در اين پژوهش، طرح تحقيق تلفيقي‑ترتيبي است كه بر اساس آن، ابتدا داده‌هاي كمّي و سپس داده‌هاي كيفي جمع‌آوري شد. نتايج كمّي به‌دست‌آمده از «آزمون تي» نشان داد كه از ميان هفت جُفت واژۀ منتخب، بين شش جُفت آن تفاوت معناداري از حيث «هَيَجامَد» در ميان عامۀ مردم وجود دارد. همچنين، نتايج كمّي به‌دست‌آمده از آزمون «انووا يك طرفه» نشان داد از بين هفت جُفت واژۀ مورد نظر، در سه واژه تفاوت معناداري با توجّه به زبان مادريِ سخنگويان شامل زبان‌هاي فارسي، كردي و تركي از حيث «هَيَجامَد» وجود دارد. نتايج كيفي اين پژوهش، پس از مشخص كردن توافق و پايايي درون موضوعي داده‌هاي به‌دست‌آمده از مصاحبۀ نيمه ساختاريافته، نشان داد 16 عامل همچون تداعي مثبت، خوش‌آهنگ بودن و بسامد بالا در پذيرش واژه‌هاي بيگانه و 8 عامل همچون تداعي منفي، تلفظ دشوار و بسامد پايين در عدم پذيرش واژه‌هاي مصوّب از سوي مردم نقش دارند. درواقع، فرهنگستان زبان و ادب فارسي براي افزايش ميزان استقبال و كاربرد يك «نوواژه» در مقايسه با همتاي بيگانه آن، نه‌تنها مسائل زبان‌شناختي، بلكه مسائل روان‌شناسي زبان را هم بايد لحاظ نمايد.