تأثيرات متقابل فقه و اخلاق

فقه و اخلاق از زمره علومي‌اند كه با هم قرابت‌ها و اشتراكات متعددي دارند. همچنين از آغاز پيدايش تاكنون تعاملات و ارتباطاتي با هم داشته‌اند كه با رويكرد‌هاي گوناگوني مي‌توان تأثيرات متقابل فقه و اخلاق را بررسي كرد. اين مقاله رويكردي توصيه‌اي دارد يعني تأثيرات متقابلي كه فقه و اخلاق بايد بر يكديگر داشته باشند را بررسي مي‌كند. تأثيراتي كه فقه بايد بر اخلاق بگذارد اين است كه فقه مقدمۀ تشكيل صفات و استدلال‌هاي اخلاقي و زمينه‌ساز فهم حُسن و قبح عملي و... شود و نيز توليد برخي مسائل در فقه و به‌كارگيري آن‌ها در اخلاق صورت ‌گيرد. متقابلاً تأثيراتي كه اخلاق بايد بر فقه بگذارد عبارت‌اند از: تكامل روش اجتهادي و فقهي و تأمين مقدمات استدلال‌هاي فقهي توسط اخلاق، اخلاقي ‌شدن امتثال دستورهاي فقهي، به‌كارگيري آموزه‌هاي ديگرِ دين همچون اخلاق، توليد برخي موضوعات توسط اخلاق و به‌كارگيري آن‌ها در فقه، ايجاد قواعد فقهي جديد با لحاظ قرار دادنِ اخلاق، جعل احكام شرعي فرعي، ايجاد تغيير در احكام شرعي در زمان وجود تضاد و تزاحم بين فقه و اخلاق و نيز دخالت آموزه‌هاي اخلاقي در به‌وجود آمدن برخي قواعد فقهي (چنان‌كه اسلام سنت جاريه و قوانين موضوعۀ خود را براساس اخلاق تشريع كرده و به تربيت مردم براساس آن اخلاق فاضله توجه كرده‌است).