جايگاه و كاركرد اختلاف قرائات در تفسير ‌«بيان السعادة في مقامات العبادة

The Position and Function of Different in Recitations (Qira’at) in the Interpretation of “Bayan al-Sa’adah fi Maqamat al-Ibadah (The Explanation of Happiness Concerning the Positions of Worship)”

تفسير ‌«بيان السعادة» از مهمترين و كامل‌‌ترين تفاسير عرفاني شيعه است كه با وجود رويكرد عرفاني از حيث مسائل كلامي، فقهي و اجتماعي قابل بحث است. سؤال اينكه تفاسير عرفاني همچون بيان السعادة با دانش قرائات چگونه برخورد كرده‌اند؟ به‌عبارتي مسئله قابل توجه اين است كه آيا دانش قرائات با رويكرد عرفاني مفسر مي‌تواند ارتباطي داشته باشد؟ پژوهش حاضر با روش توصيفي- تحليلي جايگاه و كاركرد مسئلۀ قرائات را در تفسير بيان السعادة مورد ارزيابي ‌قرار ‌داده است. نتايج پژوهش بيان مي‌كند: جايگاه قرائات در نزد گنابادي در مقايسه با مفسران هم‌عصر خويش جايگاهي قابل توجه داشته به‌گونه‌‌اي كه وي، اهتمام ويژه‌‌اي به بحث قرائات نشان داده و خاستگاه فكري ايشان، خاستگاهي روشي با رويكردي غير حديثي است. در بحث قرائات، گنابادي گاه به ترجيح قرائت مشهور و گاه غير مشهور به‌جهت تناسب‌ آنها با سياق آيات، مرجحات روايي، تبيين معنايي مي‌‌پردازد؛ گاه هر دو قرائت را مورد توجه ‌قرار ‌داده و داوري ميان آنها را رها كرده است. كاركرد قرائات در تفسير بيان السعادة حول سه محور قابل ارائه مي‌باشد: الف) گسترش و توسعه در معناي آيه؛ ب) تبيين معناي آيه؛ ج) رفع ابهام از معناي آيه. البته رويكرد عرفاني مفسر در بحث قرائات هيچ تأثيري نداشته است.

The interpretation of “Bian al-Sa’adah” is one of the most important and complete Shia mystical interpretations, which can be discussed in terms of theological, jurisprudential and social issues despite the mystical approach. The question is, how have mystical interpretations such as the expression of happiness dealt with the science of readings? In other words, the significant issue is whether the science of readings can be related to the mystical approach of the commentator. The current research has evaluated the position and function of the issue of readings in the interpretation of the expression of happiness with the descriptive-analytical method. The results of the research indicate: that the position of recitations in Gonabadi’s viewpoint has a significant place compared to his contemporary commentators, in such a way that he has shown special attention to the discussion of recitations and his intellectual origin is the origin of a method with a non-hadith approach. In the discussion of recitations, Gonabadi sometimes prefers famous and sometimes non-famous recitations in terms of their compatibility with the context of the verses, narrative preferences, and semantic explanation; sometimes he paid attention to both readings and left the judgment between them. The function of readings in the interpretation of this work can be presented around three subjects: a) expansion and development in the meaning of the verse; b) explaining the meaning of the verse; c) clearing the ambiguity of the meaning of the verse. Of course, the commentator’s mystical approach has not had any effect on the discussion of readings.