آسيب شناسي كاربرد مشاركت مدني در بانك هاي توسعه اي بر اساس نظر خبرگان و ارائه مرابحه پروژه اي به عنوان جايگزين

Challenges facing the use of Civil Partnership contract in the Iranian Development Banks Based on Expert Opinions and Presenting Project Murabaha as Alternatives

قرارداد مشاركت مدني از جمله عقود پركاربرد در شبكه بانكي كشور است كه استفاده از آن در عمل معمولا با شروط ضمن عقد متعدد همراه ميگردد و اين مسئله ماهيت عقد را از ويژگي مشاركتي خود دور ميسازد. اين موضوع همواره مورد نقد انديشمندان واقع شده و لذا راهكار اختصاص استفاده از عقد مشاركت مدني به بانكهاي توسعه اي، به كرّات توسط محققين بانكداري اسلامي مطرح شده است. پر سش اصلي تحقيق حاضر آن است كه: «چالشهاي كاربرد عقد م شاركت مدني در بانك هاي توسعه اي ك شور كدام است و چه راهكار جايگزيني ميتوان در اين رابطه ارائه كرد؟». جهت پاسخگويي به اين سؤال از روش بررسي ميدا ني مطالعه موردي در يك بانك تو سعه اي منتخب) و همچنين روش دلفي دومرحله اي جهت گردآوري نظرات خبرگان استفاده مي شود. يافته هاي تحقيق نشان مي دهد كه در عمل نه تسهيلات گيرنده و نه بانك اساسا نيت و ق صد م شاركت واقعي با يك ديگر ندارند و هدف آنها صرفا «تأمين مالي با نرخ سود ثابت و از پيش تعيين شده با حداقل ري سك » ا ست. لذا ا ستفاده گ سترده از عقد م شاركت مدني با چالش هايي مواجه ا ست كه تضمين بازپرداخت ا صل و سود، م شاركت نكردن بانك در زيان، قيمتگذاري پروژه صرفا بر اساس س ود مورد انتظار، محاسبه سود به صورت تعهدي حتي در دوره اجراي پروژه و در نهايت دريافت وثيقه (در رابطه با اصل ، سود ، وجه التزام و غيره) برخي از مهمترين آنها محسوب مي شوند. توصيه سياستي تحقيق ض رورت محدود شدن ا ستفاده از عقد م شاركت مدني در بانك هاي تو سعه اي ك شور به موارد خاص (م شابه تجربه بانكهاي ا سلامي در ساير ك شورها) و ا ستفاده گ سترده از ابزار «مرابحه پروژهاي يا اعتبار براي پروژه» در رابطه با اكثر متقاضيان تسهيلات مي باشد.

Civil Partnership agreement is one of the most widely used contracts in the Iranian banking network, the use of which in practice is usually accompanied by numerous conditions in the contract, which removes the framework of this contract from its partnership nature. This issue has always been criticized and Islamic banking researchers have repeatedly proposed the solution of allocating the use of Civil Partnership contracts to development banks. The main question of this study is: “What are the challenges of applying Civil Partnership contract in Iranian development banks and what alternative solution can be offered in this regard."? To answer this question, the field survey method (case study in a selected development bank), as well as the two-stage Delphi method, are used to gather expert opinions. The research findings show that in practice neither the lender nor the bank have any real intention to partner with each other and their goal is simply “financing at a fixed and predetermined interest rate with minimal risk.” Therefore, the widespread use of Civil Partnership contracts faces challenges such as: guaranteeing repayment of principal and interest, non-participation of the bank in losses, pricing the project based solely on expected profits, calculating accrued profits even during the project implementation period and receiving collateral (in relation to Principle, interest, penalties etc.). Research policy recommendation is the need to limit the use of Civil Partnership contracts to specific cases (similar to the experience of Islamic banks in other countries) and the widespread use of the “ Project Murabaha or project credit” tool for most applicants of development banks.