تقارن تاريخي ايده رويكرد و پارادايم در چيستي علوم انساني

در قرن اخير دو كتاب «اقتصادنا» از شهيدصدر و «ساختار انقلاب‌هاي علمي» از كوهن، وارد فضاي علمي شدند كه يكي مستقيماً فلسفه علمي است و ديگري در پايه مباحث اقتصادي، رويكردي فلسفه علمي دارد. ‌در جامعه جهاني، كتاب كوهن يكي از كتاب‌هاي فلسفه علمي رسمي محسوب شد، و از نظريات او براي تحليل جريان‌هاي علمي استفاده شد، تا جايي كه واژه پارادايم بهعنوان واژه‌اي همه‌گير بر سر زبان‌ها افتاد؛ ‌اما كتاب اقتصادنا با وجود ارائه ديدگاه‌ها و تحليل‌هاي فراوان فلسفه علمي چنين موقعيتي پيدا نكرد. ‌شناسايي ديدگاه‌هاي فلسفه علميِ پنهانمانده براي جوامع علمي كه باوجود غناي معرفتي و اجتماعي، كمتر مورد توجه قرار گرفتهاند، مي‌تواند سطح آگاهي جامعه علمي و نظريات بديل در حوزههاي مختلف دانش را افزايش دهد. ‌در اينراستا، مقاله حاضر نشان مي‌دهد كه چگونه مؤلفه‌هاي يك فلسفه علم تمامعيار رئاليستي در اقتصادنا حضور دارد؛ مؤلفههايي كه موجب مي‌شود ديدگاه موجود در اقتصادنا در عين دارا بودن بسياري از نقاط قوت نظريه پارادايم‌هاي كوهن، گرفتار مسئله نسبيت‌گرايي نشود. همچنين اين ديدگاه مي‌تواند موجبات اين را فراهم سازد كه قياس‌ناپذيري پارادايمي كه در ديدگاه كوهن وجود دارد مانعي براي گفتگوي ميان انديشه‌ها، نباشد. ‌اين امر از طريق مقايسه نظريات علم‌شناختي شهيدصدر در اقتصادنا و كوهن در ساختار انقلاب‌هاي علمي به انجام ميرسد.