اثر تاريخ كاشت بر عملكرد دانه و خصوصيات زراعي مرتبط با آن و تعيين پنجره تاريخ كاشت بهينه براي ارقام جديد گندم نان در مناطق گرم و خشك استان فارس

Effect of Sowing Date on Grain Yield and Related Agronomic Characteristics and Determination of the Optimum Sowing Date Window for New Bread Wheat Cultivars in Warm Regions of Fars Province

به‌منظور بررسي اثر تاريخ كاشت‌ بر عملكرد و صفات مهم زراعي و تعيين تاريخ كاشت بهينه ارقام تجاري جديد گندم نان در مناطق‌ گرم و خشك استان فارس آزمايشي به‌صورت كرت‌هاي خرد شده در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در سال‌هاي زراعي 98-1397 و 99-1398 در ايستگاه تحقيقات كشاورزي داراب اجرا شد. كرت‌هاي‌ اصلي شامل پنج تاريخ كاشت: 5 آبان، 20 آبان، 5 آذر، 20 آذر و 5 دي و كرت‌هاي فرعي شامل پنج رقم جديد گندم نان: مهرگان، برات، خليل، سارنگ و ستاره بودند. بيشترين و كمترين ميانگين عملكرد دانه به‌ترتيب در تاريخ كاشت 20 آبان (6930 كيلوگرم در هكتار) و پنج دي‌ (5770كيلوگرم در هكتار) به‌دست آمد. در دو تاريخ كاشت‌ زود هنگام تعداد پنجه‌هاي بارور و در دو تاريخ كاشت‌ تأخيري وزن هزار دانه همبستگي معني‌داري با عملكرد دانه داشتند. رقم نسبتاً ديررس خليل در تاريخ‌هاي كاشت زود‌هنگام عملكرد بالاتري نسبت به ساير ارقام داشت. رقم‌هاي زودرس ستاره و مهرگان در تاريخ كاشت تأخيري (5 دي) عملكرد دانه بالاتري نسبت تاريخ‌ كاشت زودهنگام (5 آبان) داشتند. رقم سارنگ با ميانگين عملكرد 5660 كيلوگرم در هكتار كمترين نوسان عملكرد را در تاريخ‌هاي كاشت مورد بررسي داشت. پنجره تاريخ كاشت قابل توصيه و تاريخ كاشت بهينه براي هر رقم متفاوت و در محدوده 25 آبان تا 25 آذر بود. اين نتايج بيانگر آن است كه انتخاب ارقام زودرس بعنوان يك عامل مهم در مديريت تلفيقي مزرعه براي كاهش خسارت ناشي از تأخير در كاشت در مناطق گرم و خشك فارس و اقليم‌هاي مشابه بسيار موثر است.

This study was conducted to investigate the effect of sowing date on grain yield and agronomic charcteristics and to determine the optimum sowing date for new bread wheat cultivars in the warm and dry agro-climatic conditions of Fars provienc. The experiment was carried out as split plot arrangements in randomized complete block with three replications at Darab agricultural research station in 2018- 19 and 2019-20 cropping seasons. The main plots consisted of five sowing dates; 27 October, 11 November, 26 November, 11 December and 26 December, and the sub-plots included five bread wheat cultivars; Mehergan, Barat, Khalil, Sarang and Setareh. The highest and lowest mean grain yield obtained from 11 November (6930 kg ha-1) and 26 December (5770 kg ha-1), respectively. The relatively late cultivar; Khalil had higher grain yield than other cultivars in early sowing dates. The early cultivars; Setareh and Mehregan had higher grain yield in latest planting date (26 December) compared to the earliest planting date (27 October). Sarang cultivar with a mean grain yield of 6650 kg ha-1 had the lowest yield variation in the studied sowing dates. The recommended sowing date window and the optimum sowing date were different for each cultivar and varied from November 16 to December 16. These results indicate that the selection of early cultivars is very effective factor in integrated crop management for reducing grain yield losses due to delay in sowing date in warm and dry regions of Fars province and similar agro-climatic conditions in Iran.