معماري شهري و حقوق شهروندي

Urban Architecture and Citizenship Rights

با مفروض دانستن اين اصل كه شهروندان در خصوص معماري شهر واجد حقوق هستند، مسئلۀ چگونگي اجرا و تحقق‌پذيري اين حقوق، مطرح مي‌شود. يكي از ساختارهاي تحقق‌پذيري اين حقوق، مشخص كردن نوع مسئوليت مجريان، در برابر اين حقوق است. انديشمندان به‌منظور روشن شدن نوع مسئوليت، حقوق را به حقوق منفي، مثبت و جمعي طبقه‌بندي مي‌كنند. اين تفكيك اگرچه موضوع نزاع است، بررسي آن به لحاظ مفهوم، ماهيت و اركان مي‌تواند راهنماي مناسبي در تسهيل تحقق‌پذيري اين حقوق باشد. مسئلۀ محوري اين نوشتار، روشن كردن نسبت حقوق شهروندان با معماري شهر، و به‌تبع آن شفاف شدن نوع وظيفه و مسئوليت طراحان و برنامه‌ريزان شهري با حقوق مزبور است. در اين تحقيق به‌منظور گردآوري داده‌ها از روش مطالعــات اســنادي كتابخانه‌اي و در مقام تحليل نيز از روش تحليل محتواي كيفي و استدلال منطقي استفاده شد. براساس نتايج، حقوق شهروندان نسبت به معماري شهري به سه دستۀ عمده شامل حقوق منفي، حقوق مثبت و حقوق جمعي قابل ‌طبقه‌بندي است؛ به اقتضاي اين حقوق، وظيفه و نقش طراحان و برنامه‌ريزان شهري نسبت به دستۀ اول عدم‌ مداخله و ممانعت از تعدي ديگران، نسبت به دستۀ دوم مداخله و تأمين و نسبت به دستۀ سوم مشاركت و هم‌پيوندي است. البته اين تفكيك به معناي جدايي يا تفوق دسته‌اي از حقوق بر ديگري نيست، بلكه ناظر بر نحوۀ اجرا و نحوۀ تحقق‌پذيري اين حقوق است.

Assuming the principle that citizens have a right to the architecture of the city, the question arises as to how these rights are implemented and realized. One of the ways by which these rights can be realized is to determine the nature of the responsibility of those tasked with implementing these rights. In order to clarify the nature of responsibility, scholars categorize rights into negative, positive, and group rights. Although this categorization is controversial, examining it in terms of concept, nature and elements can be a good guide in facilitating the realization of these rights. The focus of this article is on clarifying the relationship between citizens' rights and the architecture of the city, and consequently to clarify the responsibility of urban designers and planners with respect to these rights. In this study, the methods of documentary research and qualitative content analysis and logical reasoning have been used. The results suggest that citizens' rights to urban architecture are divided into three main categories, namely: negative rights, positive rights and group rights. The duty and the role of urban planners and designers is not to interfere with the first category, to secure the second category, and to participate in and cooperate for the realization of the third category. Of course, this separation does not mean the supremacy of one group of rights over the others. Rather, it concern how these rights are implemented and realized.