بازتاب معراج مسيح در غزليات صائب تبريزي

The Ascension of Jesus in the Lyric Poetry of Sā’ib Tabrīzī

سيماي مسيح در غزليات صائب، جلوه ويژه اي دارد؛ به گونه اي كه مي توان با انسجام ابيات او در اين زمينه، تصوير نسبتا جامعي از زندگي اين پيامبر آسماني ارائه كرد و آزادانديشي ديني صائب و شعر فارسي را به مخاطب نشان داد. از آنجا كه بررسي تمام جوانب اين موضوع فراتر از گنجايي يك مقاله است؛ كوشيده ايم تا با محوريت معراج مسيح كه بيش از ديگر بخش هاي زندگي آن حضرت، مورد توجه صائب قرار گرفته است؛ فلسفه توجه به اين موضوع و تاثير آن بر جنبه هاي محتوايي شعر او، موضوعي است كه در پژوهش هاي ادبي كم تر مورد توجه قرار گرفته است. بررسي تحليلي - توصيفي اين موضوع در شعر صائب نشان مي دهد كه او در طرح موضوع معراج مسيح، به تلفيق مطالب قرآن، انجيل، كتب قصص و سنت هاي ادبي پرداخته و در قالب سه زوج عيسي و فلك چهارم، عيسي و خورشيد و عيسي و سوزن؛ از تمام جزئيات اين واقعه براي بيان انديشه هاي اخلاقي، عرفاني، اجتماعي، ديني، تعليمي و غنايي خود بهره گرفته است و اين تلميح، دست مايه مضمون سازي و خيال پردازي قرارگرفته و در جذب مخاطبان شعر او تاثيرگذار شده است. نگاه صائب به معراج مسيح به دور از هرگونه تعصبي، تلفيقي آزادانديشانه از اسلام و مسيحيت را در بر مي گيرد و بدون ترديد، معرفي اين نگاه مي تواند در تقريب مذاهب و توجه افزون تر اذهان جهانيان به شعر و ادب فارسي تاثير بسيار داشته باشد.

The image of Jesus in the lyric poems of Sā’ib Tabrīzī is especially outstanding so that we can present a fairly comprehensive reflection of this heavenly prophet by collecting couplets in this regard. Since the study of all aspects of this subject is beyond the scope of a single article, it is attempted to focus particularly on the ascension of Jesus in the poems of Sā’ib in order to analyze the philosophy behind the subject as well as its impact on the conceptual trends in his poetry. The descriptive analysis of the study shows that Sā’ib has integrated the Qur’ānīc and biblical texts as well as story books and literary traditions; and has made use of all details on this event to represent his ethical, mystical, social, theological, didactic, and lyric thoughts in the form of three pairs named Jesus-the fourth heaven, Jesus-the sun, and Jesus-the needle. This allusion has been used as a device in creating his themes and fantasies being effective in attracting more audience to his poems