كليدواژه :
تنوع ژنوتيپي , شاخص حساسيت به تنش , فنولوژي , كاشت ديرهنگام
چكيده فارسي :
دما در دوره گلدهي و دانه‌بندي شاخص بسيار با اهميتي براي تخمين پتانسيل عملكرد دانه كلزا محسوب مي‌شود. به منظور ارزيابي تاثير مواجهه با تنش گرماي ناشي از تاخير در كاشت بر خصوصيات زراعي ژنوتيپ‌هاي مختلف كلزا (شامل هايولا420، هايولا50، هايولا60، سان37، سان34 و دلگان)، دو آزمايش جداگانه در دو تاريخ كاشت متداول (21 آبان ماه) و تاخيري (26 آذر ماه)، هر كدام در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در سال زراعي 96-1395 در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه آزاد اسلامي واحد رامهرمز اجرا شد. هر تاريخ كاشت به عنوان يك محيط در نظر گرفته شد و داده‌هاي حاصل در نهايت تجزيه مركب شدند. نتايج نشان داد كه با تاخير در كاشت و وقوع تنش گرما در مرحله گلدهي و دانه بستن، تعداد گل باز شده روي ساقه اصلي، درصد گل‌هاي منتهي به خورجين، تعداد خورجين در بوته، تعداد شاخه‌هاي فرعي، تعداد دانه در خورجين، وزن هزار دانه، طول خورجين، ارتفاع بوته و طول دوره زايشي ژنوتيپ‌ها كاهش يافت و منجر به كاهش معني‌دار عملكرد دانه شد. كاهش تعداد خورجين در بوته بيشترين سهم در كاهش عملكرد دانه را به خود اختصاص داد. در تاريخ كاشت متداول، عملكرد دانه در هايولا 420 و سان 34 بيشتر از ساير ژنوتيپ‌ها بود و در شرايط تنش گرماي ناشي از تاخير در كاشت، هايولا50 و سپس سان 34 بيشترين و دلگان كمترين عملكرد دانه را به خود اختصاص دادند. كمترين درصد كاهش عملكرد ناشي از تاخير در كاشت به هايولا50 تعلق داشت (55 درصد) و بر اساس شاخص حساسيت به تنش، ژنوتيپي نيمه متحمل به تنش گرماي انتهاي فصل شناخته شد. در تاريخ كاشت متداول، ژنوتيپ‌هايي كه سريعتر به مرحله‌گلدهي رسيدند ولي دوره گلدهي طولاني‌تري داشتند از عملكرد بالاتري برخوردار بودند، در مقابل، در تاريخ كاشت تاخيري همبستگي منفي و معني‌داري بين طول دوره گلدهي با تعداد خورجين در بوته، تعداد دانه در خورجين و عملكرد دانه مشاهده شد. ژنوتيپ سان34 در هر دو تاريخ كاشت متداول و تاخيري از عملكرد بالايي برخوردار بود و به عنوان ژنوتيپي مناسب براي دستيابي به عملكردي پايدار در منطقه رامهرمز مي تواند مورد توجه قرار گيرد.
چكيده لاتين :
Temperature during flowering and seed filling is a very important indicator for estimating the yield potential of rapeseed. In order to evaluate the effect of heat stress due to delay in sowing date on agronomic characteristics of different rapeseed genotypes (including, Hyola420, Hyola50, Hyola60, SAN37, SAN34 and Dalgan) two separate experiments on two Conventional sowing date (11th Nov.) and late sowing date (16th Dec.) each in the form of a randomized complete block design with three replications was carried out in the research farm of Islamic Azad University, Ramhormoz Branch, during the growing season of 2016 and 2017. Each sowing date was considered as an environment and the data were finally analyzed by combined analysis. The results showed that with delay in sowing date and the occurrence of heat stress at flowering and seed filling stages, the number of flowers on the main raceme, ratio of siliques produced per flowers produced, number of siliques per plant, and branches per plant, number of seeds per silique, 1000-seed weight, silique length, plant height and reproductive period decreased and led to significant reduction in seed yield. Reducing silique numbers per plant had the highest contribution to reducing seed yield. In conventional sowing date, seed yield in Hyola 420 and SAN 34 was higher than other genotypes. Under heat stress conditions due to delay in sowing, seed yield in Hyola50 followed by SAN34 was higher than other genotypes and Dalgan had the lowest seed yield. The lowest percentage of reduction seed yield was belonged to Hyola50 (55%) and the amount of stress susceptibility index in this genotype indicated that it was semi-tolerant to late season heat stress. In conventional sowing date, genotypes that quickly reached to the flowering stage but had a longer flowering period, had higher yields. In late sowing date, significant negative correlation was observed between the duration of flowering with number of siliques per plant, number of seeds per silique and seed yield. SAN 34 had high yield in both conventional and late sowing dates and is suggested as a suitable genotype for achieving stable yield in Ramhormoz region.
