عنوان مقاله :
تغيير نام نيايشگاه‌هاي مهر به اماكن منسوب به سليمان پيامبر (با نگاه به دو نمونه موردي پارسه، مسجدسليمان)
عنوان به زبان ديگر :
Renaming Mithraism Shrines to Solomon-Attributed Monuments (Case Study: Persepolis and Masjed-Soleyman)
پديد آورندگان :
نيكويي، علي پژوهشكدۀ هنر،معماري وشهرسازي نظر، تهران، ايران , جوادي، شهره دانشگاه تهران - پرديس هنرهاي زيبا - گروه مطالعات عالي هنر، تهران، ايران
كليدواژه :
ايزدمهر (ميترا) , جمشيد , سليمان , پارسه (تخت‌جمشيد)
چكيده فارسي :
در فرهنگ و تمدن ايران همواره شاهد آن بوده‌ايم كه شخصيت‌ها و اماكن مقدس ايرانيان قبل از اسلام كه بيشتر مرتبط با آيين مهر و اَناهيتاپرستي بوده دچار دگرديسي و در ادوار بعد مبدل به شخصيت‌ها و اماكن مقدس در باورهاي جديد شده است. بناهاي فراواني از دوران تاريخي ايران باستان در ادوار تاريخي ايرانِ دورانِ اسلامي به جا مانده كه نامشان مرتبط با سليمان و يا ساير قديسان و پيامبران يهود است؛ پرسش ما در اين مقاله اين است: چه عوامل تاريخي و چه قرابت‌هايي ميان اين اساطير وجود دارد كه اين ابنيه وجه تسميه‌اش به جمشيد، شاه اساطيري ايران و قديسان يهود مانند سليمان نبي مي‌رسد؟
هدف پژوهش: بررسي علل تبديل و تغيير نام معابد مهر به اماكن منسوب سليمان، پس از استيلاي اعراب بر شاهنشاهي ايران ساساني.
روش پژوهش: اين مقاله از نظر راهبردي كيفي و از لحاظ هدف كاربردي است كه با استفاده از منابع كتابخانه‌اي و پردازش منابع تاريخي با رويكرد اسطوره‌پژوهي و با نگاه به دو بناي تاريخي (پارسه [تخت‌جمشيد] و معبد شهر مسجدسليمان) به شيوه توصيفي-تحليلي به انجام رسيده است.
نتيجه‌گيري: پس از فتح ايران به دست اعراب مسلمان و الزام ايرانيان به گرويدن به دين جديد، مباني ايدوئولوژي ايرانيان پيش از اسلام دچار تزلزل شد. بقاي باورهاي پيشين ايراني نياز به كسب مشروعيت از سوي دين جديد داشت و تنها راه حصول اين مشروعيت ارتباط دادن الهيات ايراني با شخصيت‌هايي نام‌برده‌شده در روايات اسلامي و كتاب مقدسشان بود. از اين رو ذهن هوشمند ايراني تلاش فراواني در جهت حفظ هويت فرهنگي خويش انجام داد و اين پويش بزرگ فكري و هوشمندي تاريخي اسباب آن شد كه اساطير ايراني به ياري تفسير و تأويل، به قديساني چون سليمان پيامبر مرتبط شود و با انتساب معابد ديني خويش به انبياي يهود [كه براي مسلمانان نيز مقدس بودند] آنها را از سيل تخريب و نابودي حفظ كنند. با اين تحليل چرايي انتساب بسياري از اماكن باستاني ايران به سليمان يا مادر سليمان يا پيامبران ديگر يهود مشخص مي‌شود.
چكيده لاتين :
Problem statement: The long ancient history of Iranian culture and civilization has witnessed the transformation of pre-Islamic holy figures and places associated with Mithraism, which later turned into sacred places and figures in new beliefs. Many historical Iranian monuments have remained from the Islamic era, associated with Solomon or other Jewish saints and prophets. The question is“what are the historical factors and similarities among these myths that associate these memorials to Jamshid, the mythical Persian king, and Jewish saints such as Solomon, the prophet?”
Research objective: The present research attemptsto study why Mithraism shrines have been renamed to monuments attributed to Solomon following the Arab conquest of Sassanid.
Research method: This descriptive and analyticalqualitative research is applied research. The study was conducted using bibliographicsearch and examining historical references. Mythology-based approach was used to analyzetwo case studies of Persepolis and a historical shrine in Masjed-Soleyman.
Conclusion: After the conquest of Iran by Arabs and forcing Iranians to join and obey the new religion, pre-Islamic Iranian ideological foundations trembled. Survival of ancient Iranian beliefs relied upon the legitimacy that could only be attained through connecting Iranian theology to the saints cited in Islamic traditions and holy books. Hence, the Iranian intelligent mind effectively tried to keep its own cultural identity and protect them from the flood of destruction by attributing its religious temples to the Jewish prophets (also honored by Muslims). This tremendous intellectual movement and historical ingenuity have led Persian myths associated with sacrednesssuch as the Prophet Solomon. Given this analysis, the reason why many ancient Iranian monuments have been attributed to Solomon, his mother, or other Jewish prophets was uncovered.
