عنوان مقاله :
سنجش قرارگاه‌هاي رفتاري در قلمرو اماكن مقدس مورد پژوهي: بافت پيرامون حرم مطهر حضرت معصومه (س)
عنوان به زبان ديگر :
An Evaluation of the Behavior Settings in the Territory of Sacred Places Case Study: The Peripheral Territory of Hazrat Masoumeh’s Holy Shrine
پديد آورندگان :
اسلامي، شيرين دانشگاه هنر اصفهان - دانشكدۀ معماري و شهرسازي - گروه شهرسازي، اصفهان، ايران , زماني، بهادر دانشگاه هنر اصفهان - دانشكدۀ معماري و شهرسازي - گروه شهرسازي، اصفهان، ايران , نورايي، همايون دانشگاه هنر اصفهان - دانشكدۀ معماري و شهرسازي - گروه شهرسازي، اصفهان، ايران
كليدواژه :
قلمرو اماكن قدسي , قرارگاه‌هاي رفتاري , حرم مطهر حضرت معصومه (س) , شهر قم
چكيده فارسي :
بيان مسئله: زائران در مسير تشرف به اماكن زيارتي با گذر از مدارهاي رفتاري، تحت تأثيرات عيني و ذهني نظام محيط-رفتار قرار مي‌گيرند كه الگوهاي رفتاري آنها را تحت‌الشعاع قرار مي‌دهد. توجه به اصل همساختي و تناسب ساختارهاي كالبدي با الگوهاي رفتاري در قالب مكان–رفتار يا قرارگاه‌هاي رفتاري، موضوع مهمي در كيفيت‌بخشي به قلمروهاي معنوي با نقش زيارتي است كه كمتر به آن پرداخته شده است.
هدف پژوهش: اين پژوهش با هدف شناسايي و سنجشِ ميزان همساختي قرارگاه‌هاي رفتاري در قلمرو اماكن مقدس در عرصه‌هاي تشرفِ پياده‌مدار حرم مطهر حضرت معصومه (س) انجام گرفته است.
روش پژوهش: تحقيق حاضر، كاربردي با نظام پژوهش آميخته (كمي و كيفي) و روش تحقيق توصيفي-ارزيابانه انجام شده است. در گردآوري اطلاعات، روش‌هاي كتابخانه‌اي و ميداني در پنج دورة زماني و در يك بازة شش‌ماهه با استفاده از ابزارهاي مشاهدة منفعلانه ناظر تعليم‌ديده، نقشه‌برداري رفتاري، ردگيري، عكس‌برداري و پرسشنامه به كار گرفته شده است. تدابير و روش‌هاي تجزيه و تحليل اطلاعات با كمك استدلال قياسي-استقرايي انجام شده است.
نتيجه‌گيري: يافته‌هاي تحقيق حاكي از آن است كه قرارگاه‌هاي رفتاري پيرامون حرم مطهر با ارائة برنامه و كاركردهاي متنوع، طيفي از سازوكارهاي رفتاري سازگار و ناسازگار با زمينه را ارائه مي‌دهند. سياست ايجاد عرصه‌هاي پياده‌مدار در سال‌هاي اخير، موجبات هم‌افزاييِ همساختي كالبد با برپايي مناسك و مناسبات مذهبي به عنوان مهم‌ترين الگوي جاري در قرارگاه‌هاي مذهبي اين قلمرو گرديده است؛ با اين حال، ضعف در پاسخگويي و انعطاف ساختار كالبدي در مقابل برخي از الگوهاي رفتاري ايستا در ايام عادي و مناسبتي، نشانگر اين است كه ساختار كالبدي اين قرارگاه‌هاي رفتاري با تمام نيازها و فعاليت‌هاي زائران، همساختي كافي را ندارد. ازاين‌رو، بازتعريف مجدد قرارگاه‌هاي رفتاري مذكور به عنوان زنجيره‌اي از عرصه‌هاي پيوند‌دهنده كه طي طريق تشرف را بسامان مي‌نمايند،تابع ملاحظات طراحانه در كيفيت بخشي، متناسب با اصل همساختيِ محيط-رفتار و منطبق برفرهنگ زيارتي اين قلمرو است.
چكيده لاتين :
In the pilgrimage hierarchy to the holy shrines, pilgrims are objectively and subjectively influenced by the environment-behavior system when passing through behavior circuits and this overshadows their behavioral patterns. The principle of synomorphy and congruence of physical structures with behavioral patterns in the milieu-behavior form or behavior settings, which play a key role in enhancing the quality of spiritual territories with the role of pilgrimage, has been less discussed.
Research objective: This present study aims to identify and measure the synomorphy of behavior settings in the territory of sacred places by examining the areas specified for the pedestrianized pilgrimage to Hazrat Masoumeh’s holy shrine as a case study.
Research method: The present study is the mixed-method research (quantitative-qualitative) carried out using a descriptive-analytical research method. For data collection, library and field methods were used at five intervals in six months. The data were collected through direct observations by a trained observer, behavioral mapping and tracking, photography, and questionnaires. Then the data were analyzed using deductive-inductive reasoning.
Conclusion: The research findings indicate that the behavior settings of this territory with various programs and functions present a range of both compatible and incompatible behaviors with the context. In recent years, the policy of creating pedestrianized areas has promoted the synomorphy of the fabric by establishing religious rituals in this territory as the most important standing pattern of behaviors in this religious setting. However, the weakness of the physical structure in responding to some static behavioral patterns in usual and specific days, indicates that the physical structure of these behavior settings is not sufficiently compatible with all the needs and activities of the pilgrims. So, the redefinition of these behavior settings as pilgrimage areas requires more design considerations according to the principle of milieu-behavior synomorphy and considering the pilgrimage culture of this territory.
