هم‌افزايي تكنيك نقشه‌هاي شناختي و چيدمان فضا در شناسايي و تحليل اجتماع‌پذيري فضاهاي كالبدي تحت تأثير قلمروهاي فضايي (نمونه موردي: شهرك اكباتان تهران)

A Technical Synergy of Cognitive Maps and Space Syntax in Recognition and Analysis of the Sociability of Physical Spaces Influenced by Spatial Territories (Case Study: Ekbatan Town)

امروزه حضور ساكنين محلات در فضاهاي كالبدي به دليل بي‌توجهي به قلمروهاي فضايي كم شده و اين مسئله به كاهش روابط اجتماعي به‌ويژه در حوزه همسايگي انجاميده است. تاكنون مطالعات گسترده‌اي‌ در ارتباط دوسوية كالبد فضايي و روابط اجتماعي، همچنين ارزيابي ميزان اجتماع‌پذيري افراد در فضاي كالبدي تحت تأثير قابليت‌هاي كالبدي قلمروهاي عمومي به روش‌هاي كيفي انجام شده است. نكتة قابل توجه اين مطالعات، تحقيقات محدود و انگشت‌شمار مرتبط با همبستگي قلمروي نيمه‌خصوصي و روابط اجتماعي است، ضمن اينكه اخيراً تحقيقاتي با توجه به پيشرفت روش‌هاي كمي صورت گرفته كه بدون توجه به روش‌هاي كيفي و با اتكاي صرف به نتايج حاصل از مدل‌سازي،‌ راهبردهايي جهت بهبود شرايط كالبدي ارائه مي‌كنند. هدف پژوهش: اين پژوهش با هدف مقايسة نتايج حاصل از روش‌هاي كمي و كيفي در برآورد همبستگي ويژگي‌هاي قلمروهاي فضايي به‌ويژه قلمرو نيمه‌خصوصي با اجتماع‌پذيري ساكنين در فضاهاي كالبدي محله صورت پذيرفته تا زمينة پيش‌بيني دقيق‌تري از رفتاهاي احتمالي ساكنين در بستر كالبدي را فراهم آورد. روش پژوهش: اين پژوهش به‌صورت نمونه‌موردي در دو بخش تعريف شده است، در بخش اول متغير كيفي روابط اجتماعي از طريق نقشه‌هاي شناختي سنجيده مي‌شود و در بخش دوم همين متغير در يك رويكرد كمي با مدل‌سازي رايانه‌اي چيدمان فضا ارزيابي مي‌شود. ضمن اينكه اكباتان به‌عنوان بستر مطالعاتي پژوهش، براساس قدمت، تنوع قلمروهاي فضايي و سطوح قابل توجه قلمروي عمومي، در ميان نمونه‌هاي موجود انتخاب شده است. نتيجه‌گيري: يافته‌هاي حاصل از روش‌ كيفي، علاوه بر متغيرهاي هم‌پيوندي و اتصال قلمروي عموميِ كه موردِ تأييد روش كمي نيز هست، متغيرهايي نظير هندسه و پوشش گياهي را مؤثر نشان مي‌دهد كه توسط روش كمي قابل شناسايي نيست؛ ضمناً چيدمان قلمروي نيمه‌خصوصي در بلوك‌ها به‌عنوان متغير ديگري در تمايل افراد به حضور در فضا مؤثر تشخيص داده مي‌شود، لذا در تحليل اجتماع‌پذيري فضاي كالبدي روش‌هاي كمي و كيفي مكمل يكديگرند.

Nowadays, the presence of neighborhood residents in physical spaces has become scarce as a result of the negligence of spatial territories and this issue has led to a decline in social communications specifically in the neighborhood sphere. Extensive studies have used qualitative methods to investigate the mutual relationship between physical space and social communications or to examine how the sociability of people in a physical space is influenced by the physical capabilities of public territories. Less research exists on the synergy of semi-private territory and social communications. Moreover, reviewing available studies shows that they have contributed to the advancement of quantitative methods that introduce strategies to improve physical conditions. These studies have offered strategies that have not been informed by the qualitative methods. Research objective: The purpose of this study is to compare the outcomes of the quantitative and qualitative phases on evaluating the correlation of the features in spatial territories specifically semi-private territory with residents’ sociability in physical spaces of a neighborhood to maintain a context for a more exact prediction of the probable behavior of the residents in the physical realm. Research method: This research employed a case study method and was conducted in two phases; in the first phase, the qualitative variable of social communications was evaluated by using cognitive maps and, in the second phase, the same variable was evaluated through computational modeling of space syntax in a quantitative approach. Also, Ekbatan Town was selected as a context for this case study not only for its age but also for the existing variety in its spatial territories and its significant surfaces of public territory. Conclusion: Apart from the integration and connectivity variables related to the public domain, the qualitative method helps to gather information on other variables such as geometry and vegetation that cannot be obtained by using a quantitative method. Moreover, the syntax of semi-public territory in blocks is considered a significant variable outside of the public territory in people’s tendency to appear in spaces. Therefore, the quantitative and qualitative methods are complementary to each other in the analysis and study of the sociability of physical spaces