سير تحولات تاريخي روش كيفي در علوم اجتماعي معاصر ايران

Historical Analysis of the Qualitative Method in Contemporary Iranian Social Sciences

تشريح سير تحولات روش‌شناسي راهي براي درون‌كاوي و فهم اثرات متون تاريخي و اجتماعي و سياسي بر توسعۀ دانش اجتماعي و سياست‌هاي مربوط به آن است. روش‌شناسي از زمينه و متن اجتماعي و تاريخي و فرهنگي هر جامعه تأثير مي‌پذيرد و هم‌زمان بر آن تأثيرگذار است. مقالۀ حاضر با اتكا به تحليل مطالعات و پژوهش‌هاي ميداني مربوط به شكل‌گيري علوم ‌اجتماعي مدرن در ايران، به ‌دنبال رديابي تحولات گونۀ كيفي پژوهش اجتماعي به مثابه ژانري در هم تنيده با سنت‌هاي ادبي در تاريخ معاصر ايران است. استدلال اصلي بر اين است كه تحولات روش‌شناسي متأثر از فرآيند تفكيك اجتماعي و مواجهه با دستاوردهاي علوم انساني غربي و سياست‌هاي علم در دانشگاه و بيرون از آن رقم خورده است. از سوي ديگر پيچيدگي و چند لايه بودن منطق و ماهيت تحولات روش‌شناختي در علوم انساني، توجه به ريشه‌هاي تاريخي متنوع آن را ضروري مي‌سازد. مقاله با ارزيابي اجمالي از دستاوردها و موقعيت پژوهش كيفي در ايران، اهميت همسويي آن با نيازها و واقعيات متن اجتماعي جامعۀ ايراني را مورد تأكيد قرار مي‌دهد.

Qualitative research is increasingly gaining more legitimacy and acceptance in contemporary Iranian social sciences. Clarifying the trajectories of methodology is a way to understand the impacts of historical, social and political contexts on the development of social knowledge. The current paper aims to trace the developments of qualitative social inquiry as a genre tied with literal traditions in contemporary history. The proposed argument is that the methodological shifts in Iran have been affected by the process of social differentiation, encounter with western social science achievements and science policies both inside and outside of university. On the other hand, the complexity and multi layered nature of qualitative research require a serious attention to its historical roots. The paper ends with a brief evaluation of opportunities and constraints of qualitative research in Iran and a picture of its future prospects.