آسيب شناسي رويكرد ايدئولوژيك به دين در احياء تمدن اسلامي

Pathology of the ideological approach to religion in the revival of Islamic civilization

يكي از مهم ترين برنامه هاي كلان براي احياء تمدن اسلامي و خروج جهان اسلام از وضعيت عقب ماندگي و انحطاط تمدني، پروژه ي «ايديولوژيك كردن اسلام» بوده است. برنامه اي كه اجمالا با رويكرد سيدجمال به اسلام و جهان اسلام، آغاز شده و به وسيله ي شاگردان او پي گرفته شده است. در اين رويكرد، اسلام مهم ترين ابزار پيشرفت جامعه عرب در صدر اسلام معرفي شده كه توانسته است در مدت كوتاهي تمدن اسلامي را به وجود آورد. ابزاري كه مي توان با به كارگيري مجدد آن، بار ديگر جهان اسلام را به اوج ترقي رساند. رويكردي كه دو روشنفكر مشهور جهان اسلام، دكتر علي شريعتي در فضاي شيعه و سيد قطب در فضاي اهل سنت، مشهورترين مناديان آن هستند. رويكردي جديد به دين و تفسيري جديد از قرآن كه با تفسير علماي سنتي در حوزه هاي علميه شيعه و اهل سنت كاملا متفاوت است. با توجه به نفوذ گسترده اين رويكرد در ميان قشر دانشگاهي در فضاي جهان اسلام، اين رويكرد سبب اقبال بيشتر افراد جامعه به دين و علي الخصوص بعد تمدن سازي آن شد؛ اما علي رغم اين نقطه ي مثبت، اين انديشه سبب شكل گيري گروه هاي سياسي و جهادي، چون اخوان المسلمين، طالبان، القاعده، داعش و... در فضاي اهل سنت، و گروه هايي چون سازمان مجاهدين خلق و فرقان و .. در فضاي شيعه شده است. در اين نوشتار سعي شده است كه با تحليل مباني اين ديدگاه، ظرفيت هاي تمدني آن و خطرات ويرانگر اين رويكرد به دين و علي الخصوص قرآن كريم بررسي شود.

One of the most important grand plans for the revival of Islamic civilization and the exit of the Islamic world from the state of backwardness and decline of civilization has been the project of "ideologizing Islam”. The program initially began with Seyed Jamal's approach to Islam and the Islamic world and was followed by her successors. In this approach, Islam is introduced as the most important instrument for the development of Arab society during the early years of Islam’s emergence, being able to create Islamic civilization in a short period and can be reused to bring the Islamic world to the forefront once again. The most famous preachers of the two famous intellectuals of the Islamic world, i.e. Dr. Ali Shariati in the Shiite sect and Seyyed Qutb in the Sunni sect, has taken this approach. This is a new approach to religion and a new interpretation of the Qur'an that is completely different from the interpretation of traditional scholars in the Shiite and Sunni seminaries. Regarding the wide influence of this approach among scholars in the Islamic world, this approach made most of the society inclined to religion, especially its civilization dimension. However, despite this pros, such intellectuality brought about such political and Jihandi groups as Muslim Brotherhood, Taliban, Al-Qa’edah, ISIS etc. in Sunni sect, and Mujahedin organization, Forghan, etc. in Shiite sect. In this research, the author has attempted to study the civilizational potentials and their threats to religion, specially the Qur’an through the analysis of the fundamentals of this approach.