كليدواژه :
مدرسه كلامي بغداد , معتزليان شيعه شده , نوبختيان , ابن قبه رازي , امامت
چكيده فارسي :
امروزه تاريخ اماميه چنان با تاريخ كلام در هم آميخته است كه شناخت آن بدون آشنايي با انديشه هاي متكلمان اماميه در مدارس مختلف كلامي، از مدينه، كوفه و قم تا بغداد، ري، حله، اصفهان، شيراز و... ، و بازخواني آنها، بسي دشوار و گاه غيرممكن به نظر مي رسد؛ مدرسه هايي كه در محيط هاي جغرافيايي ناهمگون شكل گرفته اند و پراكندگي آنها در مسير تاريخ، منشا پيدايش تغيير و تطوراتي در روش و محتواي انديشه متكلمان اسلامي در مباحث مختلف كلامي، به ويژه در مباحث امامت شده است. اين نوشتار به بازخواني و بررسي مسيله «امامت» در انديشه نخستين متكلمان امامي مدرسه بغداد قبل از ظهور مرحوم شيخ مفيد و شاگردان برجسته او اختصاص يافته است و با تاكيد بر آرا و كلمات متكلمان بزرگ خاندان نوبخت و نيز معتزليان شيعه شده، به ويژه ابن قبه رازي، به مقايسه آنها با يكديگر در اهم مسايل امامت، مي پردازد. اگر چه اين دو جريان تفاوت هايي در روش و رويكرد با يكديگر داشته اند _ كه در ميان آنها از گرايش به سمت متكلمان نظريه پرداز كوفه و تاثير پذيري از آنها تا توجه بيش از اندازه به عقل و هم نوايي در برخي مباحث امامت با رويكرد عقل گرايي معتزليان به چشم مي خورد_ اما اشتراكاتي نيز با يكديگر داشته اند كه مهم ترين آنها را مي توان دور شدن تدريجي از روش و محتواي متكلمان مدرسه كوفه و نزديك شدن به دستگاه كلامي معتزلي دانست.
چكيده لاتين :
Today the history of Imamite is involved with the history of Imamite theology and it could not be comprehended without knowing all the Imamite theological schools including Medina, Kufa, Qom, Baghdad, Rey, Hilla, Isfahan, Shiraz, etc, and could not be revised without of these schools be considered. The formation of these schools in various geographical regions results in changes and evolutions in the method and content of Islamic theologians in the related issues, especially in Imamate. This paper tries to revise the doctrine of Imamate among the first Imamite theologians in Baghdad before Shaykh Mufid and his prominent students. This study emphasizes on the views of the Nawbakhtī family and the Shiite-converted Mu’tazilite, especially Ibn Qiba, and compared their beliefs in the most important issues of Imamate. Although these two currents had some difference in method and approach, in which some theologians were inclined to and influenced by the theorists Kufa theologians and some had intemperate attention to reason like the Mu’tazilites, they had some similarities which the most important one is their gradual separation from the Kufa school and their tendency to the Mu’tazilite theological system.
