روش كشف تدليس و انگيزه هاي آن در مناسبات روايي اسلامي؛ نمونه: روايتگري دارقطني از جعابي

The method of discovering Tadlis and its motives in Islamic narrative relations; Example: Darqotni's narration from Jea'bi

تدليس يكي از پديده هاي قابل توجه در فرآيند نقل و انتقال احاديث بوده است كه عدم توجه به آن، اعتبارسنجي سندهاي حديثي را دچار خدشه مي سازد. اين پديده در تاريخ حديث ريشه دار بوده و بسياري از محدثان در سطوح مختلف، مرتكب آن شده اند. از مسيله هاي مهم در بررسي اين پديده، روش كشف آن در سندهاي حديثي و همچنين شناخت انگيزه هاي محدثان از انجام آن است. در اين مقاله، با تكيه بر يك نمونه عيني به اين مهم پرداخته شده است؛ اين نمونه تعبيرهاي نامتعارفي است كه دارقطني، براي نام بردن از استاد خويش محمد بن عمر جعابي ذكر نموده است. با تحليل موردي تك تك اين تعبيرها، نخست اثبات شد كه همه آنها در واقع درباره جعابي به كار رفته اند؛ سپس نامتعارف بودن اين تعبيرها درباره جعابي و در نتيجه، تدليس دارقطني در يادكرد از وي ثابت شد. در پايان، فرضيه هاي گوناگوني در تحليل انگيزه احتمالي دارقطني از اين تدليس بيان شد كه از مهم ترين آنها، بدگمان شدن او نسبت به جعابي در اواخر عمر وي است، به گونه اي كه احتمالا با تغيير در روش نام بردن از جعابي، وانمود كرده است كه از او زياد روايت نمي كند.

Tadlis has been one of the significant phenomena in the process of transmitting hadiths, and not paying attention to it will damage the validity of hadith Sanads. This phenomenon is rooted in the history of hadith and many narrators at different levels have committed it. One of the important issues in studying this phenomenon is the method of discovering it in hadith Sanads as well as recognizing the motivations of narrators to do it. In this article, based on an objective example, this important issue has been addressed; This is an example of the Unusual names that Darqotni has used to name his master Muhammad ibn 'Umar Je'abi. A case-by-case analysis of each of these names first proved that they were all in fact refer to Ji'abi; Then the unusualness of these names about Ji'abi and, as a result, Darqotni's Tadlis in mentioning him was proved. In the end, various hypotheses were expressed in Darqotni's possible motives for the Tadlis, the most important of which was his suspicion of Ji'abi at the later period of his life, which may have been pretended not to narrate much from him by changing the method of naming Jiabi.