دكترين مسئوليت حمايت: شكاف ميان انتظارات و واقعيت‌ها

The Responsibility to Protect Doctrine: The Gap Between Expectations and Realities

ناتواني جامعه‌ي بين‌المللي در مقابله‌ي جدي‌ با نقض گسترده‌ي و سازمان‌يافته‌ي حقوق بشر و مشكلات مربوط به توجيه مباني قانوني مداخله‌ي بشردوستانه در دهه‌ي 1990، موجب طرح دكترين «مسئوليت حمايت» در سال 2001 گرديد. در پرتو تعديل «اصل عدم مداخله» و تلاش براي بازتعريف مفهوم «حاكميت ملي»، ايده‌ اصلي دكترين اين است اين است كه در نتيجه‌ي توسعه‌‌ي هنجارهاي بين‌المللي حقوق بشر و انديشه‌ي «امنيت انساني»، حاكميت مسئوليت اصلي حمايت از شهروندان خود را بر عهده دارد كه در صورت عدم تمايل يا عدم توانايي براي اقدام، جامعه‌ي بين‌المللي مسئول خواهد بود. البته علي‌رغم خوش‌بيني‌هاي اوليه، طي دو دهه‌ي اخير ترديدهايي نسبت به موفقيت اين دكترين مطرح شده است. اين مقاله با تمركز بر ديدگاه‌هاي انديشمندان روابط بين‌الملل و مبتني بر يك روش توصيفي - تحليلي، به اين پرسش پاسخ مي‌دهد كه چه نقدهايي به دكترين مسئوليت حمايت وارد است؟ فرضيه‌ي مقاله‌ي پيش‌رو اين است كه ترديد در مفهوم و ماهيت و نيز مباني اين دكترين، امكان استفاده‌ي ابزاري از آن جهت مداخله در كشورها و نيز ضعف‌هاي آن در مرحله‌ي اجرا، مهمترين نقدهاي وارد به اين دكترين است. اين مقاله در پرتو بررسي اين نقدها، نتيجه مي‌گيرد كه تعارضات مفهومي و چالش‌هاي اجرايي اين دكترين، كارايي آن جهت ايجاد نظم بين‌المللي جديد و پويايي روابط بين‌الملل در مقابله با بحران‌هاي حقوق بشري را با ترديدهاي فراواني مواجه ساخته است.

The inability of the international community to face seriously with Widespread and organized human rights violations as well as difficulties in and justifying the legal foundations of humanitarian intervention triggered a doctrine of "Responsibility to Protect" doctrine. In the light of the modification of the "principle of non-interference" and the attempt to redefine the concept of "national sovereignty", the main idea of this doctrine is that as a result of the development of international human rights norms and the idea of "Human Security", sovereignty assumes the primary responsibility of protecting its citizens that in the event of unwillingness or inability to act, the international community is responsible. This article from the perspective of international relations and based on a descriptive-analytical method, answers the question that what challenges does the effectiveness of the doctrine of protectionist responsibility face? the responsibility to protect doctrine? The hypothesis of the present article is that doubts about the meaning and nature of this doctrine, the possibility of using it as a tool to intervene in states, as well as its weaknesses in the implementation phase, are the most important challenges of the doctrine of responsibility to protect. In the light of this critique, this article concludes that the complexities and conceptual conflicts, as well as the practical challenges of implementing this doctrine, have cast doubt on its effectiveness in establishing a new international order and the dynamics of international relations in the face of human rights crises.