بررسي شخصيّت حماسي جريره، با رويكرد نظريۀ بينامتنينگري (با تأكيد بر شاهنامۀ فردوسي، متون پيش از اسلام و متون عهد اسلامي)

Studying of Epic Characteristic of Jarira , with an Approach to the Theory of Intera-texualism ( Based on the Shahnameh of Ferdowsi, Pre-Islamic Texts and the texts of Islamic Era )

درك هر داستاني، نيازمند شناخت منابع و پيش‌متن‌هاي آن است. شناخت و دريافت عميق داستان‌هاي شاهنامه نيز بدون شناخت پيش‌متن‌ها و روابط بينامتني ميان داستان‌هاي شاهنامه و آن‌ها ميسّر نخواهد بود. پژوهش حاضر كه مطابق با روش كيفي با رويكرد توصيفي‌تحليلي حاصل شده، به بررسي داستان جريره در شاهنامه و روايات مرتبط با آن مي‌پردازد. پژوهش بر اين فرضيه استوار است كه، در مراحل گذر شخصيّت هاي اساطيري به عالم حماسه، الهۀ بزرگِ آب و زمين و پري در عصر باستان بر اثر عواملي همچون «جابه‌جايي اساطير» و «كمرنگشدن صبغۀ مينوي» ويژگي هاي خود را از دست مي دهند و به هيئت جريره در عالم حماسه در مي آيند. در اين بررسي‌ها كه بنابر قراين و شواهد تاريخي صورت گرفته، تلاش شده است تا اثبات شود كه اين نقّالان و گوسان‌هاي دربارها در دورۀ پارتيان اشكاني و كوشانيان بوده‌اند كه در روزگار مقارن با عصر تدوين حماسه‌ها، در بازگويي مجدّد صفات و كردارهاي اين شخصيّت كهن اساطيري ارزش‌هاي مطلوب و مورد نظر جامعۀ مردسالار باستان و همچنين ديدگاه‌هاي رايج خوارمايه انگارانه‌اي را كه دربارۀ جايگاه زنان وجود داشته است، به روايت آن تحميل كرده‌اند. ويژگي‌هايي مانند: كمرنگ بودن شخصيّت وي در شاهنامه، زيبارويي، اعمال فوق بشري و عاشق ‌پيشگي، خصلت باروري و در نهايت ناپديدشدن او، اين انگاره را سامان ميبخشد.

Abstract Comprehending any story requires information about its present and past resources. Knowing and better understanding the stories of the Shahnameh won't be possible unless one knows the pre-texts and their relationship to each other. The present research which has been done through qualitative method and by descriptive-analytic approach, deals with the fable of Jarira and the narrative related to it in the Shahnameh. The research is based on the theory which in the stage of transferring the mythological characters to the world of epic, the grand goddess of water and land and fairies ( pari ) in the ancient times lose their characteristics by factors such as the transposition of the myths and fading paradisical color and take the form of Jarira in epic. In these surveys which have been done according to historical evidences, it has been tried to prove that it was these narrators and musicians of the courts of Partians and Kushanians who in the era concurrent with the formulation of epic, in re-narrating the qualities and manners of this ancient mythological character have imposed the desired patriarchal society in regard to humiliating ideas about the women. The traits such as her lower personality in the Shahnameh, her beauty, extra humanistic actions and her love affairs, her reproductivity and ultimately her disappearance organize these tenets.