تحليل زبان زنان در هشت داستان شاهنامه فردوسي و مقايسه آن با هشت داستان از مثنوي مولانا (بر پايه چندزباني باختين)

Comparison and analysis of women’s language in eight tales taken from Ferdowsi’s Shahnameh and Moulana’s Masnavi

شاهنامه فردوسي و مثنوي معنوي از تاثيرگذارترين آثار ادب فارسي هستند كه ساختار داستاني دارند و از اين رو مي توانند در جاي گاه مقايسه با يك ديگر قرار گيرند. باختين، نظريه پرداز روس، چندزباني را در حوزه داستان زيرساخت چندصدايي معرفي مي كند؛ اما نوع حماسه و قالب شعر را در اين مقوله جاي نمي دهد؛ مساله پژوهش حاضر آن است كه در صورت وجود لايه هاي زباني در اين دو اثر داستاني منظوم، ميزان بهره مندي هر يك از چندزباني چقدر بوده و اين ويژگي چه تاثيري بر آن ها داشته است. در اين پژوهش، بررسي زبان زنان هشت داستان از مثنوي معنوي و هشت داستان از شاهنامه فردوسي از ديدگاه چندزباني نشان داده است كه برخي از گونه هاي زباني باختين در زبان تعدادي از اين زنان يافت مي شود، اما زنان شاهنامه بيش تر از زنان مثنوي از اين ويژگي برخوردارند و فردوسي بيش تر از مولانا از چندزباني در شخصيت پردازي زنان داستان ها بهره برده است. هم چنين اين بررسي، تفاوت ديدگاه اين دو شاعر بزرگ و خاست گاه داستان ها را درباره زن نمايان مي كند؛ زن در شاهنامه شخصيتي گفت وگو محور است، اما در مثنوي بيش تر سكوت مي كند.

Ferdowsi’s Shahnameh and Moulana’s Masnavi are among the most influential works in Persian literature. Having narrative structure they could well be compared with one another. Bakhtin, Russian theorist introduces the concept of multilingualism in the domain of narrative as a substructure of polyphony, however does not include epic and poetic meter in this category. The main question of this research is that if there were linguistic layers in these two versified narrative works, to what extent each employed polyphony and what had been the impact of this feature on the two works. The study of women’s language in the above tales seen from the perspective of polyphony show that although some of Bakhtin’s linguistic genres are found in women’s certain language, however women in Shahnameh share this characteristic far more than their Masnavi counterparts, and therefore Ferdowsi had surpassed Moulana in employing polyphony for characterization of women in the tales. Moreover, this study further differentiates between the outlook of these two great poets regarding women and the origin of the tales. In Shahnameh women are dialogue orientated whereas in Masnavi they mostly remain silent.