نقش قبيله كلب در بحران‌هاي سياسي دوره اموي: انتقال قدرت از شاخه سفياني و تثبيت آن در شاخه مرواني (64-86ﻫ) با تأكيد بر نقش خانواده‌هاي بَحدَل و ابواُمامه

-The Role of the Kalb Tribe in the Political Crises of the Umayyad Period: The Transfer of Power from the Sufyānī Branch and Its Consolidation in the Marwāni Branch (683-705), Emphasizing the Role of the Baḥdal and the Abū Umamah Family

دوره اموي عصر حكومتي با گرايش‌هاي عربي است. قبايل عرب در اين دوره، نقش درخور توجهي در امور ديواني و نظامي و به‌ويژه در ادامه فرايند فتوحات ايفا كردند. بااين‌حال، روابط قبايل عرب با كانون‌هاي سياسي امويان، در يك سطح نبود. برخي قبايل روابطي تنگاتنگ و برخي ديگر روابطي دورادور با حاكمان اموي داشتند. يكي از قبايلي كه روابط نزديكي با حاكمان اموي به‌ويژه شاخه سفياني داشت، قبيله كلب بود كه از كلان‌قبيله قُضاعَه، منشق شده بود. جمعيت فراوان اين قبيله و سابقه سكونت آن‌ها در بيابان‌هاي شام، معاويه را بر آن داشت تا با برقراري روابط خويشاوندي، از حمايت‌هاي اين قبيله برخوردار شود. پسر معاويه، يزيد، كه از مادري كلبي زاده‌شد، حضور جدي قبيله كلب را در سطوح بالاي سياسي محقق ساخت. اين مقاله درصدد است با تمركز بر دو خانواده بحدل و ابوامامه از طايفه بني‌حارثةبن جناب از قبيله كلب، ميزان تأثيرگذاري قبيله كلب را در دوره بحران، از دوره يزيد تا پايان دوره عبدالملك، واكاوي كند. نتايج به دست آمده نشان مي‌دهد كه كلبيان مورد نظر، در دوره يزيدبن معاويه، به بالاترين سطح اداري نظامي رسيدند و در دوره بحران، كه از سال 64 هجري و پس از درگذشت معاويه دوم آغاز شد و بررغم سقوط چهار جُند از پنج جند شام در دست زُبَيريان، توانستند در برابر اين خيزش مقاومت كرده، قدرت را به امويان بازگردانند. در اين مرحله، قبيله كلب و رهبرانشان از طايفه بني‌حارثة‌بن جَناب، به‌ويژه خانواده بحدل نقش تعيين­ كننده ­اي داشتند. اين قبيله در دوره عبدالملك­ بن مروان (حك 65-86ﻫ)، نيز نقش تأثيرگذاري در سركوب شورش‌هاي متعدد در شام، جزيره، عراق و سرزمين فارس داشتند. در اين دوره به‌مرور از نقش خانواده بحدل كاسته شد، اما خانواده ابوامامه در سركوب شورش‌ها دست برتر را داشتند.

The Umayyads were rulers with Arab inclinations. During this period, the Arab tribes played an important role in governmental and military affairs, especially in the conquests. The relations of the Arab tribes with the the Umayyads were not on the same level. The tribe of Kalb, the tribe descended from the Al-Ḳuḍa’a, was one that had close relations with the Umayyad rulers, especially the Sufyānī branch. Kalb tribe had a long history of living in the deserts of Syria and a large population, which led to Mu’āwīyah marrying a Kalbi woman in order to gain the support of this tribe. The mother of Yazīd, Muāwīyah's successor, was a Kalbi woman, which led to the rise of the Kalb's political position. This article seeks to look at the role of the Kalb tribe in the period of Instability and crises that occurred after the death of Muāwīyah II, until the end of the rule of ‘Abd al-Malik by focusing on the Baḥdal and Abū-Umāmah families of the Banu Hāritha bin Janāb clan of the Kalb tribe. The results obtained show that these two families reached the highest levels of military administration during the period of Yazīd bin Muāwīyah and in the period of crisis, and despite the fall of four of the five region (Jund) in Syria in the hands of the forces belonging to al-Zubayr, they were able to manage the situation and lead the forces loyal to the Umayyads and bring them back to power. At this point, the Kalb tribe and its leaders from the Banu Hāritha bin Janāb clan, particularly the Baḥdal family, played a crucial role. During the reign of ‘Abd al-Malik ibn Marwān (685-705), this tribe also played an influential role in suppressing various uprisings in the Syria, Jazira, Irāq and Persia. During this period, the Baḥdal family's role gradually diminished, but the Abu-Umāma family had the upper hand in stabilizing the government leading Shāmi forces.