نگاهي به نقش و جايگاه نفت در اقتصاد ايران از بُعد تاريخي و مولفه‌هاي اقتصادي

طي ساليان گذشته نفت خام جايگاه پيشين خود در اقتصاد ايران از دست داده است. سهم نفت در توليد ناخالص داخلي در طول بيست سال اخير از 24درصد به 14درصد كاهش يافته است. درآمدهاي ارزي صادرات نفت خام جايگاه كمتري در تامين ارز كشور دارند. سهم نفت و ميعانات در عرضه ي انرژي اوليه نيز روند كاهشي قابل توجهي داشته است و از 68درصد به 53درصد افت كرده است. طي سال هاي اخير از اهميت راهبردي نفت خام در دنيا نيز كاسته شده كه دليل اصلي آن را مي توان كاهش سهم نفت در سبد انرژي جهاني و مازاد عرضه ي نفت خام دانست. در اين ميان سهم ايران از توليد نفت جهاني طي يك دهه ي اخيركاهش داشته و پيش بيني ها بر ادامه ي اين كاهش اذعان دارند. بر اين اساس، تغيير نگاه به نفت خام ديگر يك انتخاب نيست، بلكه يك ضرورت است. نتيجه ي قهري كاهش درآمدهاي صادرات نفت خام براي تامين ارز كشور و افول اهميت راهبردي حضور در بازار جهاني نفت خام، توسعه ي مصارف داخلي نفت خام در اقتصاد ملي است. لذا قوانين، مقررات و سياست گذاري ها بايستي به صورت جدي در اين مسير قرار گيرد. توسعه ي پالايشگاه ها و پتروپالايشگاه ها اعم از كوچك و بزرگ بايد به نهضت جدي تبديل شود تا بتوان از فرآورده هاي نفتي و محصولات پتروشيمي براي افزايش صادرات غيرنفتي و توسعه ي اقتصاد ملي بهره گرفت. روشن است كارسازي براي توسعه ي واحدهاي كوچك در صنعت نفت كشور، گامي موثر در مردمي سازي اين صنعت و در نتيجه توزيع عادلانه ي درآمد است.