ذهن‌آگاهي در تعليم و تربيت: نياز به فهم درست يك سازه اثربخش

Mindfulness in education: The need to properly understand an effective construct

پژوهش هايي كه در سال هاي اخير به موضوع ذهن آگاهي پرداخته، تنها به تكرار اثربخشي مثبت آموزش هاي مبتني بر ذهن آگاهي بر سازه هاي مختلف زندگي حرفه اي و شخصي معلمان توجه نموده و مبناي سودمندي اين آموزش ها را مغفول گذارده است. به علاوه، در اين پژوهش ها به چالش هاي نظري و عملي كه درخصوص مبحث ذهن آگاهي در تعليم و تربيت در دهه گذشته مطرح گرديده نيز توجهي نشده است. هدف از مقاله حاضر پاسخ به پرسش هايي است كه در رابطه با اين چالش ها مطرح مي گردند. اين مقاله از نوع پژوهش هاي توصيفي-تحليلي است و در دو بخش الف- مبناي سودمندي ذهن آگاهي براي معلمان و ب-چالش هاي موجود در بحث ذهن آگاهي براي معلمان تدوين يافته است. در بخش نخست، مبناي عصب شناختي تمرين هاي ذهن آگاهي مورد توجه قرار گرفته است؛ در بخش دوم نيز علاوه بر چالش هاي معمول پيرامون ذهن آگاهي به مفهوم ذهن آگاهي تجاري و تهديد آن براي قلمروي تعليم و تربيت توجه شده است. چنان كه در متن مقاله نيز مطرح شده، مهم ترين ضعف اين نسخه ذهن آگاهي، ناديده انگاشتن مبناي هستي شناختي و غايت اخلاقي در تربيت يك شخصيت به واقع ذهن آگاه است. در ادامه نيز تمايز ميان دو مفهوم ذهن آگاهي غليظ و ذهن آگاهي رقيق، به عنوان نخستين گام براي مواجهه با چالش هاي ذهن آگاهي در حوزه تعليم و تربيت مطرح شده است. در نهايت نيز خاطرنشان مي گردد كه پژوهش هاي آتي به طور ضروري بايستي از تكرار صرف موضوع اثربخشي ذهن آگاهي بر دانش آموزان و معلمان دست كشيده و به چالش هاي جديد درخصوص ذهن آگاهي در تعليم و تربيت توجه نمايند. به ويژه بايستي به خاطر سپرد كه غايت ذهن آگاهي در دستيابي به شخصيتي است كه از ويژگي شفقت به خود و ديگران برخوردار باشد.

In the recent years, the Iranian studies on mindfulness has only repeated the positive effectiveness of mindfulness-based training on the various constructs of teachers' professional and personal lives, however, they neglected the usefulness of these trainings. In addition, these studies do not address the theoretical and practical challenges raised by the issue of mindfulness in education over the past decade. The purpose of this paper is to answer questions that are raised in relation to these challenges. This paper reports a descriptive-analytical research and it has been developed in two parts: the basis of usefulness of mindfulness for teachers and the recent challenges to mindfulness in education. In the first part, the neurological basis of mindfulness practices has been dealt with. In the second part, in addition to the common challenges around the mindfulness, the concept of mc-mindfulness and its threat to the realm of education has been considered. The most important weakness of this version of mindfulness is ignoring the ontological basis, and moral end in training of a truly mindful personality. In what follows, the distinction between the two concepts of 'thin mindfulness' and 'thick mindfulness' has been presented as the first step to face the challenges of mindfulness in education. Finally, it is pointed out that the future research must necessarily refrain from merely repeating the effectiveness of mindfulness on students and teachers and pay attention to new challenges regarding mindfulness in education. In particular, it should be remembered that the goal of mindfulness is to achieve a personality that is characterized by compassion for oneself and others.