تحليل و بررسي اقسام فعل حَسَن و نسبت آن با افعال الهي در انديشه متكلمان

يكي از مبادي مسأله حسن و قبح، مفهوم‌شناسي دو واژه حَسَن و قبيح بوده و نسبت‌سنجي اين دو واژه با عناوين احكام خمسه، يعني واجب، حرام، مستحب، مكروه و مباح، نيز در همين راستا محل بحث متكلمان قرار گرفته است. ديدگاه‌هاي مختلفي در نسبت‌سنجي مذكور ميان متكلمان شكل گرفته است؛ چنان‌كه گاهي اصل لزوم اين نسبت‌سنجي مورد ترديد قرار گرفته است. پژوهش حاضر بعد از نقل و ارزيابي آراي متكلمان نشان داده است كه ترديد در لزوم و ثمره نسبت به اين بحث، منشأ درستي ندارد و اين بحث از مبادي تأثيرگذار در فروعات مباحث عدل و مسأله حسن و قبح عقلي است. تحليل و ارزيابي آراي ناظر به نسبت‌سنجي ميان حسن و قبح و احكام خمسه به اين نتيجه منتهي شد كه داخل كردن فعل مكروه در عنوان «فعل حَسَن» ـ كه در قرون ميانه رواج يافته ـ فاقد توجيه و پشتوانه محكم است؛ چنان‌كه خارج كردن فعل مباح از عنوان فعل حَسَن و رد نسبت تناقض ميان دوگانه «حَسَن و قبيح» و پذيرش وجود واسطه ميان اين‌دو، طريق صواب و قول مختار است.